امام‌زاده‌ها و بقاع متبرکه استان آذربایجان غربی
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
محتویات |
منابع
مساجد، حسينيهها و تكايا
استان آذربايجان غربى به رغم تركيب جمعيتى پيروان اديان مختلف، داراى اماكن مذهبى متعددى ويژه مسلمانان است كه بعضى از آنها از لحاظ قدمت تاريخى و خصوصيات معمارى در رديف مساجد با ارزش و تاريخى ايران است.
هم اكنون اين استان، داراى 3396 مكان مذهبى، شامل:
3006 مسجد، 3 مصلى، 26 زيارتگاه و امامزاده، 6 نمازخانه، 6 تكيه ثابت، 138 زيارتگاه بزرگان دين، 169 حسينيه، 1 فاطميه، 2 مهديه، 9 زينبيه و حيدريه، 12 خانقاه و 9 مكان مذهبى متعلق به ساير پيروان اديان مىباشد.
برخى از مساجد شهرستان اروميه عبارتند از:
1ـ مسجد جامع اروميه خيابان اقبال ـ بازار
2ـ مسجد اعظم خيابان عسكر آبادى
3ـ مسجد سردار خيابان امام
4ـ مسجد امام سجاد خيابان مدنى ـ محله حسن آباد
5ـ مسجد اشرف اصفهانى خيابان اقبال، پشت ميدان گندم
6ـ مسجد امام حسن مجتبى خيابان دكتر بهشتى، كوى اخگر
7ـ مسجد امام حسن عسگرى خيابان شهيد حجت گلستانى
8ـ مسجد امام حسين خيابان وليعصر
9ـ مسجد آغداش محله آغداش
10ـ مسجد اسماعيل بيگ دروازه تورپاق قلعه
11ـ مسجد امام جمعه خيابان امام آهنگرخانه
12ـ مسجد امام دره درمانى
13ـ مسجد امام رضا خيابان رفاه خانواده
14ـ مسجد امام هادى پشت كشتارگاه
15ـ مسجد النبى حسين آباد، فرودگاه قديم
16ـ مسجد اميرالمؤمنين پشت كشتارگاه
17ـ مسجد امام صادق اسلام آباد
18ـ مسجد المهدى بهنق
19ـ مسجد الرحمان محله شاهرخ آباد
20ـ مسجد الله اكبر جنب كشتارگاه
برخى از مساجد شهرستان بوكان عبارتند از:
ـ مسجد ايلخانى
ـ مسجد بازار
ـ مسجد جامع
ـ مسجد حاجى آذرى
ـ مسجد حاجى عبدالكريم
ـ مسجد حسينيه
ـ مسجد حضرت اسماعيل
ـ مسجد دارالاحسان
ـ مسجد سيد شكره
ـ مسجد سيفى
ـ مسجد شافعى
ـ مسجد فاروق اعظم
ـ مسجد قبله
ـ مسجد نعمت
برخى از مساجد شهرستان خوى عبارتند از:
ـ مسجد مطلب خان: ميدان انقلاب در كنار خيابان طالقانى مسجد مطلب خان در ضلع غربى و مركز شهر خوى واقع شده، بناى اصلى مسجد در دوره قاجاريه بنا شده است.
ـ مسجد ملا حسن: ضلع جنوبى خيابان انقلاب واقع است.
مسجد ملا حسن در بناى مسجد در سال 1396 ه .ق توسط حاجى آقا حسنى فرزند ملا حسن امام جمعه خوى ساخته شده است.
ـ مسجد سيدالشهدا: ضلع شمالى خيابان انقلاب مسجد سيدالشهدا در خوى واقع است. اين مسجد از بناهاى دوره قاجاريه و در سال 1318 ه .ق بنا شده است.
از ديگر مساجد شهرستان خوى مىتوان از:
ـ مسجد حاج بابا، ـ مسجد شيخ، ـ مسجد سايل، ـ مسجد سلمان خان، ـ مسجد داغ آغليان، ـ مسجد آقا ابراهيم شيخ الاسلام خويى نام برد.
برخى از مساجد شهرستان سردشت عبارتند از:
مسجد سرچشمه سردشت: مسجد سرچشمه سردشت از پايگاههاى مهم نشر معارف و فرهنگ اسلامى مىباشد و تاريخ بناى آن به 150 سال قبل باز مىگردد.
برخى از مساجد شهرستان مياندوآب عبارتند از:
1ـ مسجد طاق: خيابان 17 شهريور، كوچه طاق.
2ـ مسجد جامع: خيابان امام خمينى شده است.
3ـ مسجد سيد هاشم: و راسته بازار، كوچه حاج حسن تبريزى واقع شده است.
4ـ مسجد قمه زنان خيابان امام خمينى، كوچه يوز باشى كندى
5ـ مسجد ولى عصر(عج) خيابان شهدا، پشت ژاندارمرى قديم
6ـ مسجد حاج خليل خيابان مدرس، كمربندى
7ـ مسجد كاتبى (امام حسين) خيابان شهدا
8ـ مسجد باب الحوايج خيابان كشاورز.
حسينيه شهيد آيت الله دنبلى
حسينيه شهيد دنبلى از مشهورترين حسينيههاى خوى، در خيابان محله خوى واقع شدهاست. محل حسينيه قبلاً مسكن و محل دفن شهيد دنبلى بوده است كه بنا بر وصيت آن مرحوم به حسينيه تبديل شده و در كنار آن مسجد شيخ الاسلام خويى قرار دارد. مسجد توسط آقا ابراهيم شريف حسينى در سال 1230 ه .ق بنا شده و حسينيه در سال 1325 ه .ق، بعد از شهادت آيت الله دنبلى بنا شده است.
شهيد دنبلى از اموال خود، موقوفات فراوانى براى عزادارى امام حسين عليهالسلام و اطعام فقرا در ماه محرم و رمضان براى حسينيه خود برجاى گذاشته است.
شهرستان مياندوآب داراى حسينيههاى متعددى است.
برخى از اين حسينيهها عبارت است از:
1ـ حسينيه رابرى، واقع در خيابان 17 شهريور
2ـ حسينيه اكبرآقا، واقع در خيابان 17 شهريور.
كانون فرهنگى و هنرى مساجد
در پى تلاشهاى دبيرخانه استان براى 11 مسجد، پرونده تشكيل وبعد از طى مراحل قانونى از طرف دبيرخانه ستاد عالى مجوز تأسيس كانون فرهنگى و هنرى براى آنها صادر گرديد كه عبارتند از:
1ـ كانون فرهنگى و هنرى صاحبيه مسجد صاحب الزمان ـ خوى.
2ـ كانون فرهنگى و هنرى امام صادق عليهالسلام مسجد حجتيه ـ خوى.
3ـ كانون فرهنگى و هنرى شهدا مسجد شيخ ـ خوى.
4ـ كانون فرهنگى و هنرى امام حسين عليهالسلام مسجد امام حسين عليهالسلام ـ اروميه.
5ـ كانون فرهنگى و هنرى موسىبنجعفر عليهالسلام مسجد موسىبنجعفر عليهالسلام اروميه.
6ـ كانون فرهنگى و هنرى زكريا مسجد ميريحيى ـ اروميه.
7ـ كانون فرهنگى و هنرى صاحب الامر مسجد صاحب الزمان رشكان ـ اروميه.
8ـ كانون فرهنگى و هنرى امام حسن مجتبى عليهالسلام مسجد صاحب الزمان گورچين قلعه ـ اروميه.
9ـ كانون فرهنگى و هنرى شهيد باكرى مسجد روستاى كشتىبان ـ اروميه.
10ـ كانون فرهنگى و هنرى جوادالائمه مسجد جوادالائمه روستاى يوالدر ـ اروميه.
11ـ كانون فرهنگى و هنرى سيد الشهدا مسجد سيد الشهدا ـ سدارس ـ پلدشت.
امام‌زاده‌ها و بقاع متبركه
استان آذربايجان غربى به لحاظ قدمت تاريخى و فرهنگ ديرينه مذهبى مقابر باستانى، آرامگاهها و امامزادههاى مختلفى را در خوى جاى داده است و بخش مهمى از مردم براى زيارت و سياحت از آنها بازديد مىكنند. هم اكنون اين استان داراى 26 زيارتگاه و امامزاده و 138 زيارتگاه بزرگان دين است.
برخى از امامزادگان و مقابر اين استان عبارتند از:
امامزاده بركشلو
مقبره امامزاده بركشلو در روستاى امامزاده در 12 كيلومترى شهرستان اروميه واقع شده است. بنا به روايتى اين مقبره مدفن دو برادر از امامزادگان به نامهاى ابراهيم و محمد است. ابراهيم و محمد را از نوادگان حضرت امام زينالعابدين عليهالسلامدانستهاند.
برخى از معمرين روستا نيز امامزاده مذكور را از فرزندان امام موسى الكاظم عليهالسلام مىدانند. قدمت تاريخى امامزاده به دوره زنديه و يا اوايل قاجاريه باز مىگردد.
امامزاده ديزج تكيه
در دهكده ديزج تكيه از بخش باراندوز چاى، قبرى كه روى آن ساختمان متوسطى بنا شده است و آن را امامزاده مىخوانند، وجود دارد. اين قبر زيارتگاه اهالى روستاهاى اطراف و اهالى شهرستان اروميه است.
امامزاده سيد بهلول
اين امامزاده در سه كيلومترى مركز شهرستان خوى واقع شده و قديمىترين مزار خوى مىباشد. سيد بهلول از نوادگان امام علىالنقى عليهالسلام است.
اين امامزاده در بين اهالى خوى و اطراف از احترام فوق العادهاى برخوردار است و مردم براى رفع مشكلات و برآورده شدن حاجات به زيارت وى مىآيند.
مقبره سيد تاج الدين خويى
وى از نوادگان سيد محمد عابد مصرى مىباشد و در روستاى تاج الدين در 15 كيلومترى جنوب شرقى خوى مدفون است. سلسله نسب وى به امام موسى بن جعفر عليهالسلام مىرسد.
مقبره سيد يعقوب
مقبره سيد يعقوب كوه كمرى از عالمان بزرگ و صاحب كرامت (متوفى 1254 ه .ق) در نزديكى چهار راه مركزى شهر خوى قرار دارد. قبر جد وى، تاج الدين حسن نيز از زيارتگاههاى معروف در كوه كمر مىباشد.
سيد يعقوب از شاگردان بحر العلوم بوده كه به امر وى به خوى عزيمت نموده است. مقبره سيد پس از مقبره سيد بهلول كه از قدمت بيشترى برخوردار است دومين مزار مورد احترام و تقديس مردم خوى مىباشد.
همه روزه از راه دور و نزديك مردم به زيارت مقبره سيد مىشتابند و براى برآورده شدن حوايجشان در مقبره نذر و قربانى مىكنند.
مقبره حضرت عباس اجاقى
مقبره حضرت عباس اجاقى، در شهرستان مياندوآب، خيابان 17 شهريور جنوبى در كوى زرندى واقع است. اين مقبره در ميان مردم از قداست خاصى برخوردار است و مردم در ايام عزادارى در اين مكان گرد مىآيند و نذورات فراوانى نثارش مىكنند.
مقبره آخوند ملا على خويى
مقبره آخوند ملا على خويى در 5 كيلومترى جنوب خوى واقع شده است. بنا بر وصيت خود آخوند كه خواسته بود قبر وى زير پاى زوار كربلا باشد، قبر وى را در دامنه تپهاى كه كاروانهاى كربلا از آنجا مىگذشتند قرار دادهاند. به عقيده مردم خوى اين قبر آسيبها و حوادث را از شهر خوى دور مىكند.
بقعه ايوب انصارى
بقعه ايوب انصارى، مشهور به سلطان العارفين، از فقيهان و عارفان بزرگ قرن نهم هجرى، در 13 كيلومترى جنوب تكاب در بالاى كوهى به نام ايوب انصارى واقع شده است.
عارف بزرگ، ايوب انصارى در سال 850 ه .ق دار فانى را وداع گفته است.
چنانكه در مدارك موقوفات بقعه آمده است، بقعه در سال 900 ه .ق آباد و داراى زائرانى بوده است. هم اكنون بارگاه اين عارف بزرگ مورد احترام خاص مردم اين ديار است.
بقعه آيت الله عرب باغى
بقعه مرحوم آيت الله سيد حسين عرب باغى ارومى معروف به آقا قبرى در شهرستان اروميه قرار دارد. اين زيارتگاه، ميعادگاه عاشقان شيفتهاى است كه آنجا را قبله مراد خود برگزيدهاند تابلوئى بر بالاى در جبهه غربى نصب شده كه بر روى آن نوشته شده است:
«آرامگاه آيت الله العظمى سيد حسن عرب باغى ارومى آيت الله عرب باغى روز جمعه 14 رمضان 1369 هجرى در سنه 75 سالگى دارفانى را وداع نمودند».
اين زيارتگاه گلدسته و مناره ندارد ولى گنبدى زيبا به سبك گنبدهاى ايلخانى بر روى بقعه خود نمايى مىكند.
اين زيارتگاه همراه محل اجتماعات مردم اروميه در قضاياى سياسى و اجتماعى بوده است.
امامزاده غريب حسن
اين زيارتگاه در كيلومتر 5 جاده بالانوج به فاصله 10 كيلومتر از مركز اروميه قراردارد از لحاظ جغرافياى اين امامزاده در بين دو روستاى قورشالو و بندايى قرار گرفته است.
چند اطلاع دقيقى به صورت مكتوب از نام و نسب اين امامزاده در دست نيست ولى آنچه شنيده شده غريب حسن از فرزندان امام زينالعابدين عليهالسلام بوده است.
امامزاده محمد خليل الله
امامزاده محمد خليل الله يا خليل الرحمن در ميدان فجر معروف به دروازه مهاباد شهرستان اروميه قرار دارد. اين زيارتگاه با مساحتى در حدود 70 متر مربع از قدمتى طولانى برخوردار است زيارتگاه محمد خليل الله با عنايت به تعداد اندك زايرين و عدم اشتهار در آمد چندانى نداشته و از ابتدائىترين امكانات رفاهى و بهداشتى محروم است.
زيارتگاه آغداش اوجاقى
نزديكترين زيارتگاه به مركز شهر اروميه زيارتگاه آغداش اوجاقى بوده كه در محله آغداش قرار دارد.
زيارتگاه به مساحتى در حدود 24 متر مربع را در بر گرفته كه شامل 2 اطاق تو درتو است اطاق اندرونى كه تقريبا بقعه ناميده مىشود گنبدى كوچك دارد كه هيچ تزئين و علامتى در داخل يا خارج ندارد. تنها نشانه از زيارتگاه بودن همين گنبد و شايد رنگ سبزى باشد كه بر در و ديوار و پنجره زيارتگاه زده شده است.
اين زيارتگاه محل دفن مير حسين آغداش تاجر روحانى است ميرحسين تاجرى بوده است كه به وسيله شريكش در اين محل كشته شده است.
زيارتگاه خانم معصومه
در كيلومتر 5 جاده اروميه به اشنويه بالاى كوهى نسبتا مرتفع زيارتگاهى به نام خانم معصومه واقع شده است و از نسب و گذشته وى اطلاعى در دست نيست.
اماكن اقليتهاى دينى
كليساها
ـ كليساى حضرت مريم
كليساى حضرت مريم در حد فاصل خيابان فردوسى و دخانيات شهرستان اروميه واقع شده است. در جلوى اين كليسا سنگ قبر بزرگى مربوط به عدهاى از مسيحيان آشورى است كه در سال 1945 م. اعدام شدهاند.
ـ كليساى مار سركيس
اين كليسا در دامنه كوه سير در 12 كيلومترى غرب شهرستان اروميه واقع شده و داراى ارزش مذهبى زيادى است. اين كليسا زيارتگاه عموم مسيحيان، اعم از ارامنه، آشورى، كاتوليك و پروتستان مىباشد. كليساى مار سركيس در زمان ساسانيان به امر زن مسيحى خسروپرويز به نام «شيرين» بنا شده است.
در زمان خسروپرويز نبردى سخت بين ايرانيان و روميان درگرفت. «شيرين» نذر كرد كه اگر شاه ايران بر روميان غلبه نمايد كليسايى به نام مارسركيس بنا نهد و چون ايرانيان غالب شدند، شيرين كليساى مارسركيس را در كوه سير بنا نهاد. مسيحيان مقيم اروميه و اطراف اعتقاد زيادى به آن دارند و هر سال از خرداد تا آبان، نذورات و صدقات خود را به صورت قربانى كردن گوسفند طى مراسم جالبى اجرا مىكنند.
ـ كليساى ننه مريم
كليساى ننه مريم كه به نام كليساى شرق آشورى نيز خوانده مىشود، بين خيابانهاى قدس، دانش و امام اروميه واقع شده است. به استناد منابع قديمى، اين كليسا در گذشته يكى از پرستشگاههاى زرتشتيان بوده است كه بعدها به كليسا تبديل شده است.
ـ قره كليسا (كليساى طاطاووس)
اين كليسا كه به نام تارى مقدس هم نامگذارى شده، در روستاى قره كليسا از توابع سيه چشمه شهرستان ماكو، ساخته شده و مزار تارى مقدس است.
ارامنه مدعىاند كه كليساى طاطاووس اولين كليسايى است كه به دستور مبشرين و حواريون مسيح در دنيا ساخته شده است. هر سال در روزهاى آخر تير ماه و هفته اول مرداد ماه كه مصادف با قتل تارى مقدس و پيروان مسيحى او است در قره كليسا مراسم خاصى برپا مىشود.
ـ كليساى ماريو خنه
كليساى ماريو خنه يا كليساى قديمى ده گولان يكى از قديمىترين ابنيه تاريخى استان و زيارتگاه آشوريان است.
اين كليسا بر فراز كوهى در 2 كيلومترى روستاى گولان واقع شده و در حال حاضر به علت دورى از روستا و وجود كليساى جديد در محل، متروك شده و صرفا براى بازديد مورد استفاده قرار مىگيرد.
ـ كليساى مارخنه
اين كليسا در روستاى جمال آباد واقع شده و متعلق به آشوريان است. تاريخ اين كليسا مربوط به دوره ساسانى است.
ـ كليساى مارقورياقوس
كليساى مارقورياقوس در حومه پرجمعيت شهر اروميه و در نزديكى قبرستان يهوديان و مسيحيان قرار دارد.
بناى اين كليسا با توجه به شيوه معمارى آن به دوره ساسانى نسبت مىدهند. اين كليسا در حال حاضر در توليت كليساى شرق و آشوريان است.
ـ كليساى مارقويا
اين كليسا در روستاى بالولان در 60 كيلومترى غرب شهرستان اروميه واقع شده و يكى از قديمىترين ابنيههاى مذهبى كليساى شرق آشورى است. اين كليسا منسوب به حضرت قوما يكى از دوازده حواريون مسيح است و در بين پيروان خود منزلت و احترام خاصى دارد.
