آداب و رسوم و آئین‌ها در استان کرمان

آداب و رسوم ملى، مذهبى اقليتهاى دينى

زرتشتيان

جشن سده

جشن سده از جشنهاى قديمى ايرانيان و آتش افروزى از جمله مراسم آن است. تاريخ برگزارى آن همه ساله 50 روز به عيد نوروز مانده مى‏باشد.

جشن سده را به جشن آتش تعبير مى‏كنند. هموطنان زرتشتى در ايران اين جشن را با تشريفات مفصلى برگزار مى‏كنند. مردم بر گرد خرمن بزرگى از هيزم حلقه مى‏زنند سپس موبدان زرتشتى خرمن هيزم را با آداب خاصى آتش مى‏زنند. اين مراسم را همه ساله در مناطق زرتشتى نشين مثل كرمان مى‏توان ديد. اين جشن در كرمان با شركت عمومى مردم شهر در تاريخ دهم بهمن به نام سده‏سوزى انجام مى‏گيرد. در بين ايلات بافت و سيرجان سده سوزى چوپانى برگزار مى‏شود. در آبادى بلوك از دهستان اسماعيلى شهرستان جيرفت كه يكى از منزل‏هاى ايل سليمانى‏هاست شب دهم بهمن آتش بزرگى به نام آتش سده، با چهل شاخه از درختان هرس شده باغ‏ها به نشان چهل روز چله بزرگ در ميدان ده بر مى‏افروزند و از روى آن مى‏پرند و مى‏خوانند:

سده سده دهقانى چهل كنده سوزانى هنوز گويى زمستانى

در جشن سده سوزى كرمان همه مردم شهر، اعم از زرتشتى، يهودى، مسيحى و مسلمان، ثروتمند و فقير، كارمند و كاسب در آن شركت مى‏كنند. اين سده سوزى را مى‏توان جشن كرمان ناميد.

اين آيين همچنان در كرمان ادامه دارد و زمان آن نزديك غروب آفتاب مى‏باشد. محل برگزارى آن، در يك فرسنگى شمال شهر كرمان بعد از ويرانه‏هاى محله قديم زرتشتيان معروف به محله گبرى در زمين‏هاى وسيع كشاورزى، روبروى در باغ بداق آباد مى‏باشد.

در اين روز زنان زرتشتى در مطبخ بزرگ باغ بداق آباد آش و سيرو (نوعى حلوا) مى‏پزند. خوردن آجيل و آش و سيرو از مراسم اين روز است.

نحوه سوزاندن سده به اين ترتيب است كه: خرمن بزرگى از هيزم ايجاد مى‏كنند كه به آن سده گويند. نزديك غروب دو موبد، لاله بدست، با لباس سفيد با باغچه بيرون آمده، زمزمه كنان به سده نزديك و از سمت راست سه بار گرد آن مى‏گردند. سپس اين خرمن هيزم را با شعله لاله‏ها، از چهارسو آتش مى‏زنند. شعله‏هاى آتش و هلهله شادى شركت كنندگان فضا را پر مى‏كند. ساعتى بعد با فروكش كردن شعله‏ها از روى آتش مى‏پرند.

كشاورزان مقدارى از خاكستر شده را به نشانه پايان يافتن سرماى زمستان به كشتزار خود مى‏برند. در اين شب ستاره گرما به زمين مى‏آيد.

جشن مهرگان

اين جشن در روز دهم مهر ماه در كرمان برگزار مى‏شود. در اين جشن زرتشتيان كرمان از چند روز قبل به پيشواز مى‏روند. خانه و كاشانه خود را پاك و تميز مى‏نمايند. جامه نو به تن مى‏كنند. آب و آويشن به در خانه مى‏آويزند و در داخل نور و گرمى آتش و بوى خوش عود و صندل و كندور وجود دارد و زمزمه ستايش خداوند نيز از نشانه‏هاى جشن است.

در اين روز زرتشتيان به ياد مردگان مرغى را كشته و شكمش را با حبوبات و آلو انباشته و به عنوان خوراك ويژه، به ياد مردگان مى‏پختند.

زرتشتيان پس از اين مراسم به سوى آتشكده‏ها رو مى‏آورند. نماز و ستايش خداوند توسط گروه موبدان سفيدپوش انجام مى‏گيرد و سپس موبدان در باب فلسفه جشن سخنرانى مى‏كنند.

تير و جشن

در بين زرتشتيان كرمان، تا چند سال پيش، مراسمى در دهه دوم تير ماه برگزار مى‏گرديد، كه به آن تير و جشن مى‏گفتند و هنوز به كلى فراموش نشده است.

در اين مراسم، جوان‏ترها نخى به دست يا دكمه خود مى‏بستند و چندين روز بعد، يعنى روز باد (نوزدهم تير) كه آن را تير و باد مى‏گويند.

با درخواست آرزوها، آن نخ را در گوشه صحرا، يا پشت بام‏ها به باد مى‏دادند. بعضى بچه‏ها، بادبادك‏هاى رنگين نيز درست مى‏كردند و مسابقه مى‏دادند.

ديد و بازديد، خوردن آجيل، سرگرمى عمومى، خصوصا سرگرمى بچه‏ها بود. آب‏پاشى به يكديگر از پشت‏بام‏ها در خانه و گذر نيز مرسوم بود كه هنوز هم هست.

مراسم قوچ اندازون

قوچ اندازون، يكى از مراسم ايزدمهر است. در اين مراسم قوچ را در گله ميش مى‏اندازند. نخست آن را با رنگ‏هاى سرخ و سبز به طرز دل‏انگيزى مى‏آرايند و بر پشت آنها نقوش مختلفى از جمله نقش چهارخال يا چهارسوى چليپا براى دفع چشم زخم و گزند رنگ آميزى مى‏كنند و سپس با طلب فراوانى و بارورى قربانى مى‏كنند.

اولين شب قوچ اندازون را با پختن حلوايى در سياه چادر جشن مى‏گيرند و به اولين قوچ نرى كه وارد گله شود، آب و نبات مى‏دهند.

عزادارى زرتشتيان

در ميان زرتشتيان، مراسم عزادارى براى مردگان وجود ندارد. آنها معتقدند كه مرگ كار اهريمن است. مرگ به معنى پيروزى اهريمن بر آفرينش خوب است.

از اين رو جسد جايگاه ديوان و منبع آلودگى است. پس به خاك سپردن آن جايز نيست، لذا جسد را در برج خاموش يا دخمه مى‏نهند تا طعمه لاشخورها شود.

در دين زرتشت شيون و گريه گناه است؛ زيرا كمكى به روان نمى‏كند و بدن زنده را مى‏آزارد و از نظر اعتقاد به زندگى پس از مرگ و اطمينان رستاخيز، گريه بى‏نتيجه است.

از آنجا كه معتقدند با مرگ، روان به جهان ديگر انتقال مى‏يابد، نيايش‏ها را در طول پنج روز به وسيله دو موبد يا بيشتر و خويشاوندان او هم در خانه و هم در آتشكده به ايزد تقديم مى‏كنند و بدين وسيله روان را حمايت مى‏كنند.