موسیقی در استان چهارمحال و بختیاری
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
موسيقى محلى
شعر و موسيقى در ايل بختيارى پيوند جاودانه وهميشگى دارند، و اين همه يادگار، ميراث آدميان گمنامى است كه قرنها، سينه به سينه و نسل به نسل حفظ كردهاند.
در زبان شعر گونه بختيارى، عشق، عاطفه، مردى و مردانيگى، شجاعت، رشادت مفاهيم خاص و معتبرى دارد.
حيات موسيقى ايل قرنها، نسل به نسل از پدر به پسر در گروه توشمالان يعنى همان نوازندگان و خوانندگان محلى ادامه يافته است. توشمالان هميشه با ايل مىباشند و شريك غم وشادى مردم ايل هستند.
در ايل بختيارى هر طايفه وتيرهاى تو شمال و خواننده خاص خود دارد تا در مراسم شادى و سوگوارى همراهشان باشند.
هفت لنگان به نوازندگان يا ميشكال و چهار لنگان به آنان خطير مىگويند.
نوازندگان مردمى هستند عاشق پيشه و شاعر كه بيشتر اوقات زندگى روزانه آنان صرف ساختن ابيات، لطيفهها، ضرب المثلها و متلها مىشود.
مىتوان گفت آنان در بوجود آوردن آثار و ادبيات عاميانه سرزمين خود سهم بسزايى دارند.
زنان تو شمال در مجالس رقص اشعار و ترانههاى بختيارى را مىخوانند و مردان هم با ابيات دلپذير و شورانگيزى به آنان پاسخ مىدهند و مردم را وادار به شادى مىكنند.
ساز چپى كه توشمالان هنگام عزادارى مىزنند فوق العاده تاثير انگيز است. هر وقت غمى به دلشان راه يابد «هفت بند» مىزنند و ابيات غم انگيزى مىخوانند.
بختياريان جز ابيات محلى خاص خود، اشعار ليلى و مجنون، يوسف و زليخا، شيرين و فرهاد، خسرو و شيرين، فلك ناز، و فايز دشستانى را با صداى گرم و هم آهنگ با ساز در دستگاههاى مختلف و مخصوص مىخوانند.
دستگاههايى كه نوازندگان در جشنهاى عروسى مىنوازند مىتوان گفت كه معلوم و مشخص هستند مثلا در دستمال بازى اين آهنگها اجرا مىگردد:
مرجنگه، مرجنگه ـ ملاروه، يه لمبه، و چند آهنگ ديگر.
در موقع بردن عروس معمولاً آهنگ حنا حنا اجرا مىگردد، آهنگ مخصوص بازيهاى محلى مردانه در جشن عروسى «سواربازى» و «چوب بازى» است.
موسيقى ايل فقط به وسيله ساز و كرنا نواخته مىشود، ولى گه گاه گروهى از نوازندگان كمانچه كه ساكن شهركرد هستند، به هنگام ييلاق سرى به ايل مىزنند و ساز مىنوازند.
از دهل و ساز و كرنا كه بگذريم، موسيقى ايل را در نفس چوپان ايل به وسيله نى مىشنويم، نى را غالبا، به هنگام قشلاق از شهرهايى همانند شوشتر و دزفول مىخرند.
نى شيت يا نى كوچك و به عبارت ديگر دوزله يا نى جفته كه سابقا از استخوان پاى كركس مىساختند.
ولى به علت كمى اين نوع استخوان، غالبا آن را از نى مىسازند كه وسيله چوپانان جوان مورد استفاده قرار مىگيرد، سابقا ساز بربط هم رايج بوده كه امروز از آن اثرى باقى نمانده است.
