آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان اصفهان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
مردم استان اصفهان در اواخر ماه شعبان با نظافت و خانه تكانى، نظافت اماكن عمومى، نظافت شخصى و تهيه مايحتاج ماه رمضان به پيشواز ماه مبارك مىروند و خود را براى ميهمانى خالق مهيا مىنمايند. همچنين براى استفاده هر چه بهتر از ايام و ليالى اين ماه مبارك و تزكيه نفس، از وعاظ و روحانيون دعوت مىنمايند و در مساجد و حسينيههاى استان، منابر وعظ و سخنرانى برپا مىشود.
در اكثر مساجد برنامههاى منظم قرائت قرآن برپا مىگردد. در بسيارى از منازل نيز اين گونه برنامهها رايج مىشود. از مراسم فرح بخش اين ماه، بيدار شدن در هنگام سحر و سحرى خوردن است. در گذشته مردم با صداى بانگ خروس، صداى نقاره يا طبل و شيپور يا با خواندن سوره ياسين و طه بيدار مىشدند و يا اينكه همسايهها همديگر را با كوبيدن در منزل يا ديوار خانه بيدار مىكردند يا اينكه با صداى توپ و يا صداى مناجات بيدار مىشدند.
ولى امروزه صداى زنگ ساعت و صداى زنگ تلفن و يا صداى روشن شدن تلويزيون كه از قبل تنظيم شده است، مردم را براى سحر بيدار مىكند.
در اكثر مناطق ايران در هنگام سحر، صداى مناجات و سحرخوانى فضايى بسيار دلپذير به وجود مىآورد و همه خفتگان را از خواب بيدار مىكند و آنها را به ياد پروردگار مىاندازد.
سحرخوانى در گذشته، در بام منازل انجام مىشد، اما امروزه بلندگوى مساجد و منازل صدا را به همه نقاط مىرساند.
افطارى دادن يكى از رسوم پسنديدهاى است كه از ديرباز در ميان مردم اين استان مرسوم بوده است و كسانى كه توانايى دارند يك يا چند روز از ماه رمضان را افطارى مىدهند.
در ايام شهادت مولاى متقيان حضرت على عليهالسلام، مردم اصفهان همانند ساير مردم ايران اسلامى، غرق در ماتم و عزايند. همه جا سياه پوش مىشود، هيئتهاى عزادارى متشكل مىشوند و دستهها به راه مىافتند. كسب و كار و بازار يكسره تعطيل و عزادارى در اين سه روز ادامه دارد. در اين شبها كه مصادف با ليالى قدر است، مردم تا به سحر به درگاه خدا دعا و نيايش مىكنند و بر قاتلين على عليهالسلاملعن مىفرستند و در تمام مساجد و حسينيههاى استان در سوگ مولاى خود به نوحهسرايى و عزادارى مىپردازند.
در جريان مراسم شبهاى قدر، دعاهايى كه مخصوص اين ليالى است و همچنين سورههايى از قرآن مجيد قرائت مىشود.
خواندن نماز قضا، نماز نافله شب و نماز هفت قل هو اللهى نيز از جمله برنامههاى اين شبهاست. برخى نيز با هم صحبت مىكنند ولى تا سحر بيدار مىمانند.
قرآن به سر گرفتن يكى ديگر از آئين شبهاى قدر است كه در سراسر كشور اجرا مىشود.
از ديگر مراسم مخصوص اين ماه كه در اصفهان برگزار مىشود مىتوان از مراسم شب نيمه، رسم هومبابائى و دوختن پيراهن مراد نام برد.
مراسم شب نيمه
در كاشان در شب پانزدهم ماه رمضان، بچهها و نوجوانان به در منازل مىروند و جملاتى را با هم مىخوانند و از صاحب خانه هديهاى را درخواست مىكنند. هدايا از قبيل پول و شيرينى و ساير خوراكىهاست.
رسم هومبابائى
اين رسم در بسيارى از شهرهاى استان از جمله كاشان برگزار مىشده است. اين رسم توسط بچهها و جوانها از شب اول ماه رمضان آغاز و تا شب پانزدهم كه آن را شب نيمه مىگويند ادامه دارد. بچهها و جوانها در دستههاى مختلف 4 تا 20 نفره به هومبابائى مىروند.
اين عده بعد از افطار در محل معينى جمع مىشوند و يك نفر را به عنوان صندوق دار براى جمعآورى پول و خوراكىها و يك نفر را به عنوان ميداندار براى خواندن ابياتى انتخاب مىكنند.
بقيه جوانها نيز بايد همصدا، جواب ميدان دار را بدهند. آنها در هر خانهاى كه رسيدند، در خانه را مىكوبند و شروع به خواندن مىكنند و بچهها جواب مىدهند. بچهها عبارت «هومبابا، هومبابا» را بعد از هر بيت ميدان دار تكرار مىكنند.
وقتى كه صاحب خانه چيزى به آنها داد به در خانه ديگرى مىروند. ولى اگر پاسخى دريافت نكردند با چند بيت شعر، صاحب خانه را نفرين مىكنند و به او ناسزا مىگويند.
دوختن پيراهن مراد
اين مراسم اغلب در روز 27 ماه رمضان در اكثر شهرها و روستاهاى استان برگزار مىشده است. زنهايى كه مريضى داشته، يا بچهدار نمىشدند يا اينكه بچه آنها در كودكى مىمرده است، پيراهن مراد مىدوختهاند.
زنى از بستگان بيمار پارچهاى را به مسجد مىبرد و بعد از نماز مغرب و عشا آن را مىبريدند و مىدوختند.
سپس از آخوند مسجد مىخواستند كه روضه حضرت ابوالفضل عليهالسلام بخواند و بيمار را دعا كند. آنگاه همه رو به قبله آيه «امن يجيب ...» را مىخواندند و صاحب نذر مقدارى خرما بين مردم تقسيم مىكرد. بعد آخوند با عدهاى به ديدن بيمار مىرفتند و براى او دعا كرده و پيراهن را به تن او مىپوشاندند و معتقد بودند كه خدا او را شفا خواهد داد.
همچنين در كاشان رسم بود كه شب 27 ماه رمضان، زنان تازه عروس را براى سفيد بختى به مسجد مىبردند. سعى داشتند عروس را در صف اول جماعت جاى دهند. پس از خواندن نماز مغرب و عشا، مقدارى شيرينى يا خرما بين نمازگزاران تقسيم مىكردند. آنگاه عروس را به خانه باز مىگرداندند و معتقد بودند كه بين زن و شوهر هرگز جدايى نمىافتد و هميشه در صلح و صفا به سر خواهند برد.
غذاهاى ويژه ماه رمضان
هر چند كه امروزه غذايى ويژه ماه رمضان وجود ندارد و همه آنچه را كه در طول سال مصرف مىكنند، در اين ماه نيز مصرف مىنمايند. اما در گذشته در بعضى نواحى استان غذاهايى ويژه ماه رمضان وجود داشته است.
در قمصر كاشان، شولى يكى از غذاهاى متداول در ماه رمضان بوده است.
در شهر كاشان ديزى تنورى از غذاهاى ماه رمضان محسوب مىشده است.
در نشلج كاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.
