موسیقی در استان اردبیل
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
موسيقى بومى منطقه، هم در گذشته و هم امروزه در وجود «عاشيقها» خلاصه مىشود. عاشيقها هنرمندانى هستند با كولهبارى از غمها و شادىها كه به طور خود ساخته از ميان محرومان و ستمديدگان جامعه برخاستهاند و نيازها و دردهاى خويش و تبار خود را با نواى دلنشين «ساز» و در قالب ترانههاى اصيل و دلپذير، در مجالس، عروسىها و قهوهخانهها ترنم مىكنند.
عاشيق، ساز مىنوازد. ساز آلتى است شبيه تار، مركب از نه سيم كه به سينه مىفشارند و مىنوازند.
نام ابتدايى و قديمى آن «قوپوز» است كه چيزى شبيه كمانچههاى كنونى بوده است.
اكنون همراه هر عاشيق كم و بيش يك يا دو «بالابانچى» (بالابان زن) و «قاوالچى» (دايره زن) نيز هستند كه او را همراهى مىكنند.
گاهى نيز چند دسته عاشيق يك جا ظاهر مىشوند و هنرنمايى مىكنند. عاشيق هنرمند مردم است. هم شاعر، هم آهنگساز، هم منظومه سرا، هم خواننده، هم نوازنده، هم هنرپيشه و هم داستانگو است.
به عبارت ديگر در عرصه شعر، منظومه، موسيقى و رقص خلاق است و هنرمندى است كه اين همه را با انگشتان ماهر و صداى دلنوازش اجرا مىكند.
در روزگاران گذشته، به اين هنرمندان علاوه بر «عاشيق»، «وارساق» و «يانشاق» هم مىگفتند و به هنرمندترين و شايستهترينشان «ده ده» مىگفتند كه از آن ميان مىتوان به:
ـ «دده قاسم» (قرن 13 ه .ق)،
ـ «توراب دده» (قرن 12 ه .ق)،
ـ «دده ياديار» (قرن 10 ه .ق)،
ـ «كرم دده» و
ـ مشهورتر از همه «دده قورقود» اسطورهاى اشاره كرد.
از عاشيقهاى معروف و قديمى آذربايجان مىتوان از:
عاشيق عباس توفار قافلى، سارى عاشيق،
عاشيق معصوم، عاشيق امراه،
عاشيق قربانى، عاشيق علعسگر
و مانند اينها نام برد كه هر يك از برجستهترين هنرمندان زمان خود بودهاند.
از عاشيقهاى معاصر آذربايجان مىتوان به:
عاشيق اسد، عاشيق قشم،
عاشيق جبى، عاشيق حسين جوان،
عاشيق عبدالعلى، عاشيق رسول،
عاشيق يدالله، عاشيق مشى،
عاشيق حسن اسكندرى، عاشيق عزيز شهنازى،
عاشيق حسن نامور، عاشيق على،
عاشيق اشرف و دهها تن ديگر
اشاره داشت كه شمارى از اينان زير پوشش اداره كل ارشاد اسلامى استان به فعاليت هنرى خود ادامه مىدهند.
