اقلیت‌های دینی استان همدان

اقليت‏هاى مذهبى كه در همدان ساكن هستند عبارتند از:

يهوديان، ارامنه و زرتشتيان.

يهوديان

اقليتهاى مذهبى در گذشته (دوره قاجار و پهلوى اول) از آنچنان آزادى عمل و بدون تبعيض زيستن در كنار مسلمانان را نداشتند. در همدان يهوديان پرجمعيت‏ترين اقليت‏هاى مذهبى را شامل مى‏شدند. يهوديان همدان براى خود بازار جداگانه، مدرسه مستقل و فرهنگ خاصى داشتند. آنها اكثرا در جستجوى مشاغل راحت‏تر و پر درآمدترى بودند. شغل اكثر آنها خريد عتيقه، جواهر فروشى، بزازى، خرازى و صرافى بود. مسلمانان همدان به شدت از يهوديان كناره‏گيرى مى‏كردند و جز در موارد درمانى و داد و ستد هرگز معاشرت و الفتى با آنها نداشتند.

حتى براى اينكه يهوديان از مسلمانان تشخيص داده شوند، يكى از روحانيون همدان به نام ملا عبدالله، يهوديان را ملزم ساخته بود كه بر پشت پيراهن خود وصله‏اى بدوزند كه اين عمل موجب اختلاف و درگيرى بين مسلمانان و يهوديان شد و حكومت نيز از يهوديان حمايت مى‏كرد. سرانجام مردم همدان پيروز شدند و حاكم همدان عوض شد. در جريان درگيرى‏ها دارالحكومه ويران و ملا عبدالله نيز مجبور به ترك همدان گرديد.

پيروان يهود غالبا از طريق مهاجرتهاى شغلى و به عنوان گروههاى دوره‏گرد وارد شهرستانهاى اين استان شده‏اند و يا از طريق تبليغ مسيونرهاى خارجى و حمايت‏هاى محلى كه از اين مسيونرها صورت گرفته است جذب منطقه شده‏اند پس از جنگ جهانى و از سال 1320 تعدادى از اين مسيونرها وارد شهر ملاير مى‏شوند و بعضى از افراد صاحب نفوذ و داراى تمكن از جمله شخصى بنام فرشچى از آنان حمايت و پذيرايى نمايد. اين مسيونرها بين مردم حسن شهرت پيدا مى‏كنند و برخى از آنان اقدام به تشكيل كلاسهايى كردند و به مشاغل صرّافى، بازرگانى، دارو فروشى اشتغال داشته‏اند.

بعد از پيروزى انقلاب اسلامى جمعيت يهوديان استان به شدت كاهش يافت. در سال 1365 جمعيت يهوديان در حدود 150 نفر بود و با جمعيت مسيحيان استان برابرى مى‏كرد.

اما در سرشمارى 1375 از اين تعداد نيز كاسته شد و يهوديان كمترين درصد اقليتهاى مذهبى را به خود اختصاص دادند. در اين سال در استان همدان فقط 48 يهودى ساكن بوده است و حدود 003/0 درصد جمعيت كل استان و حدود 5 درصد جمعيت اقليتهاى مذهبى را يهوديان تشكيل مى‏داده‏اند.

كليميان استان در شهرستان همدان در نواحى باباطاهر زندگى مى‏كنند و از طريق خاخام موريل در تهران ارتباط خود را با همكيشان حفظ نموده‏اند. يكى از زيارتگاههاى مهم يهوديان در همدان، مقبره استر و مرد خاى مى‏باشد.

از ديگر زيارتگاه‏هاى مهم يهوديان در استان همدان، مقبره حبقّوق نبى در شهرستان تويسركان است.

زرتشتيان

پيروان زرتشت تا اواخر دوره رضاخان و اوايل دوره محمدرضا پهلوى در همدان ساكن بوده و سپس به مرور زمان تعدادى از آنان به ساير شهرهاى ايران از جمله يزد كوچ كرده‏اند.

در حال حاضر زرتشتيان بيشترين جمعيت اقليتهاى مذهبى استان را شامل مى‏شوند. به طورى كه حدود 33 درصد اقليتهاى مذهبى اين استان زرتشتى مى‏باشند. جمعيت زرتشتيان استان از سال 1365 تا سال 1375 در حدود 71 درصد كاهش يافته است.

در سال 1365 در اين استان 1054 نفر زرتشتى وجود داشته است كه در سال 1375 به 308 نفر تقليل پيدا كرده است.

مسيحيان

اكثر ارامنه‏اى كه در اين منطقه ساكن هستند بازماندگان همان ارامنه‏اى هستند كه از حوزه‏هاى شمال غرب ايران در زمان شاه عباس اول (1008ـ967 ه .ق) به طرف اصفهان كوچ داده شده‏اند.

از گذشته‏هاى دور تا كنون، ارامنه در بين مسلمانان محبوبيت و احترام خاصى داشته و مسلمانان كمتر به آزار آنها مى‏پرداختند. آنها در كنار مسلمانان با استقلال و احترام زندگى مى‏كردند و شغل آنها اغلب مشروب فروشى، عكاسى، جواهر و عتيقه فروشى بوده است. مسلمانان با آنها مراوده و دوستى داشتند. حتى از بين ارامنه، افرادى فن كشتى و ورزش بوكس را به مسلمانان مى‏آموختند. آنها در انجام مراسم مذهبى و سنتهايشان آزاد بودند و كليساهايى نيز در همدان داشته‏اند.

ارامنه همدان داراى آئين گريگورى و برخى آشورى‏هايى هستند كه از آئين نستورى پيروى مى‏كنند.

مسيحيان همدان به چند گروه تقسيم مى‏شوند. برخى از آنها ارامنه و كليسايى متعلق به خود دارند. عده‏اى نيز داراى مذهب پروتستان و برخى داراى مذهب كاتوليك مى‏باشند و هر گروه كليسايى جداگانه دارند.

در سال 1375، در استان همدان فقط 86 نفر مسيحى ساكن بوده‏اند. جمعيت مسيحيان استان از سال 1365 تا 1375 در حدود 50 درصد كاهش يافته است. در سال 1365، جمعيت مسيحيان استان در حدود 150 نفر بوده است.

مسيحيان پس از زرتشتيان، بيشترين جمعيت اقليت‏هاى مذهبى را در استان دارا مى‏باشند.

هم اكنون مسيحيان شهرستان همدان بيشتر در محله آقا جانى بگ زندگى مى‏كنند.