سرداران و امیران و مبارزان استان گیلان

امير وهرز ديلمى

وى از شجاعان و سرداران انوشيروان بوده است و نام وى خُرزاد و از نوادگان فيروز پادشاه است و او با تصرف يمن از سوى ابرهه ماموريت يافت كه يمن را از سلطه سلسله ابرهه نجات بخشد و با 800 سپاهى سلسله ابرهه را از يمن برانداخت و حاكمان ايرانى بر يمن سلطه پيدا كردند.

فيروز ديلمى

او از سرداران ديلمى در دوره انوشيروان و از خاندان وهرز ديلمى، سردار معروف، بوده است. فيروز ديلمى رهبرى قيام عليه اسود بن كعب متنبى معروف به اسود عنسى كه در يمن دعوى نبوت مى‏نمود، به عهده داشت و اسود به وسيله وى كشته شد. فيروز در سال 53 ه .ق وفات يافته است.

ميرزا كوچك خان

يونس مشهور به ميرزا كوچك خان جنگلى در سال 1298 ه .ق در رشت ديده به جهان گشود. تحصيلات مقدماتى را در مدرسه جامع رشت آموخت سپس براى ادامه تحصيلات وارد مدرسه محموديه تهران شد و فقه و اصول را فرا گرفت و سپس به زادگاهش بازگشت. وى در نهضت مشروطيت به نهضت پيوست و در فتح تهران همراه مشروطه طلبان بود.

وى در سال 1333 ه .ق براى تشكيل جمعيت اتحاد اسلام در رشت به فعاليت پرداخت و در همان سال نهضت جنگل را پايه گذارى كرد. نهضت جنگل تا سال 1339 ه .ق ادامه يافت و با مرگ ميرزا در كولاك راه خلخال نهضت جنگل به پايان راه رسيد.