فیلسوفان و عارفان استان گیلان

شيخ حسين تنكابنى

شيخ حسين تنكابنى از بزرگان فلسفه و عرفاء قرن يازدهم و اعاظم شاگردان ملاصدرا صاحب كتاب اسفار اربعه محسوب مى‏گردد. در كتاب «تاريخ حكماء و عرفاء متأخرين صدرالمتألهين» وى از شاگردان نامى ملاصدرا به حساب آمده است.

وى در سفرى كه به مكه معظمه داشته است به خاطر بحث از ولايت اميرالمؤمنين على عليه‏السلام مورد ضرب و شتم اهل سنت قرار گرفته و در مدينه، (بيابان ربذه) در گذشته است.

از جمله آثار وى مى‏توان رساله فى اثبات حدود العالم و وجود بعد العدم، رساله فى تحقيق وحدة الوجود، شرح گلشن راز را نام برد.

حسين بن صدر الدين آستارايى

حسين بن صدر الدين از فلاسفه بزرگ قرن يازدهم در گيلان است. محسن امين در اعيان الشيعه به بزرگى از او ياد كرده است و در كتاب رياض العلماء وى را فاضلى عالم، حكيم مشرب و صوفى مذهب دانسته است.

وى داراى رساله و تعليقات متعددى بر كتب فلسفى مى‏باشد كه برخى از آنها عبارتند از: رساله در وحدت وجود، رساله در تفسير اسماء حسنى، رساله حديقه الانوار در جواب شبهه ابن كمونه.

ملا عبدالرزاق لاهيجى

عبدالرزاق لاهيجى فرزند حسين، متخلص به فياض از حكماء و متكلمان مشهور قرن يازدهم هجرى مى‏باشد. لاهيجى بيشتر عمر خود را در قم گذارنده است و در هنگام اقامت ملاصدرا در قم، بسيارى از كتب فلسفى را در نزدش خواند و از اعاظم شاگردان ملاصدرا محسوب گرديده است. وى داماد ملاصدرا بوده است. لاهيجى علاوه بر حكيم بودن، شاعرى توانا نيز بوده و ديوان اشعار وى بالغ بر دوازده هزار بيت است.

فياض داراى تاليفات متعددى مى‏باشد و آثار وى را تا 12 اثر فهرست كرده‏اند كه مشهورترين آنها شوارق الالهام است.

حكيم فياض در حدود سال‏هاى 1072 ه .ق، در قم در گذشته و در صحن حرم حضرت معصومه عليهاالسلام مدفون شده‏است.

برخى از آثار وى عبارت است از: گوهر مراد، مشارق الالهام، سرمايه ايمان.

آقا ميرزا هاشم اشكورى

آقا ميرزا هاشم فرزند حسن از بزرگان عرفا و حكماى متاخر و از مدرسان عرفان و فلسفه، در اشكور گيلان متولد شد. چندى در قزوين در حوزه درس آقا سيد على صاحب حاشيه بر قوانين شركت كرد. آنگاه به تهران رفت و در حوزه درسى آقا محمدرضا قمشه‏اى، آقا على مدرس و ميرزا ابوالحسن جلوه حاضر شد، و در معارف عقلانى و عرفان نظرى به كمال رسيد.

بسيارى از بزرگان، مدرسان صاحب نام فلسفه و عرفان مانند ميرزا مهدى آشتيانى و ميرزا احمد آشتيانى، آيت الله محمد على شاه آبادى و فاضل تونى شاگرد او بوده‏اند.

آقا ميرزا هاشم در سال 1332 ه .ق دار فانى را وداع گفته است.

آثار او عبارتند از: تعليقه بر فصوص قونوى، تعليقه بر مشاعر ملاصدرا، تعليقه بر تمهيد ابن تركه، تعليقه بر مصباح فنارى، تعليقه بر فصوص محى الدين.

شيخ عبدالقادر گيلانى

شيخ محى‏الدين ابومحمد عبدالقادر گيلانى از نوادگان حسن مثنى در سال 471 ه .ق در دهكده پشتير صومعه سرا ديده به جهان گشود. وى پس از طى تحصيلات مقدماتى در سال 488 ه .ق، وطن خود را به قصد بغداد ترك كرد.

شيخ عبدالقادر در تصوف طريقه‏اى را بنيان نهاد كه به نام خود او، يعنى قادريه معروف است و اين طريقه در برخى كشورها مانند ايران، عراق، پاكستان، هندوستان و برخى از كشورهاى عربى داراى مريدانى مى‏باشد. شيخ عبدالقادر در سال 561 ه .ق در بغداد در گذشته است و در محله باب الشيخ بغداد به خاك سپرده شده است.

وى داراى تاليفات متعددى است كه تا 18 اثر از آن فهرست شده است كه برخى از آنها عبارت است از: آداب السلوك و التوسل الى منازل الملوك، ملفوظات قادريه.

شيخ جمال گيلانى

شيخ جمال گيلانى مشهور به عين الزمان از بزرگان صوفيه و از شاگردان نجم‏الدين كبرى، عارف مشهور مى‏باشد. معروف است نجم‏الدين در مدت عمر 12 شاگرد به مريدى پذيرفت و هر يك از آنان ولى كامل بوده است. از شاگردان شيخ جمال‏الدين مى‏توان از شيخ زاهد گيلانى نام برد. از او اشعارى به زبان عربى و فارسى برجاى مانده است.

شيخ در سال 651 ه .ق در قزوين در گذشته است.

شيخ زاهد گيلانى

تاج‏الدين ابراهيم، معروف به شيخ زاهد گيلانى از مشايخ متصوفه در سال 615 ه .ق در سياو رود فومن متولد گرديد. وى در طريقت شاگرد عين الزمان، جمال الدين گيلى از شاگردان نجم‏الدين كبرى مى‏باشد. شيخ زاهد گيلانى داراى تاليفاتى چون: رافع الخلاف، كاشف الغواشى مى‏باشد.

وى در سال 700 ه .ق در گذشته است. هم اكنون مزارى منسوب به وى در 3كيلومترى لاهيجان با بنايى زيبا، گنبدى چهارگوش و هرمى شكل، بر دامنه كوه خود نمايى مى‏كند.

شيخ شمس‏الدين لاهيجى

شيخ شمس‏الدين محمد لاهيجى، متخلص به اسيرى، از مشهورترين مشايخ سلسله نور بخشيه، در دهه‏هاى نخستين قرن نهم هجرى در لاهيجان به دنيا آمد. وى تحصيلات ابتدايى را در زادگاه خود طى نمود و در سال 849 ه .ق در رى به خدمت سيد محمد نوربخش مسند نشين سلسله نوربخشيه رسيد و 20 سال تحت تعليم وى قرار گرفت. اسيرى بعد از رحلت سيد محمد نوربخش (869 ه .ق) به شيراز نقل مكان نمود. او خانقاه نوريه را بنا نموده است. بسيارى از تذكره نويسان و عرفاى معاصر و متأخر، وى را ستوده‏اند.

لاهيجى در كتاب شرح گلشن راز ديدار خود را با سيد بسيار زيبا بيان كرده است.

شيخ در سال 912 ه .ق در شيراز وفات يافته و در خانقاه نوريه مدفون شده است.

از تأليفات وى مى‏توان از كتابهاى ذيل نام برد: مفاتيح الاعجاز فى شرح گلشن راز، ديوان اشعار، مرآة التائبين.