نویسندگان استان آذربایجان شرقی

عبدالقادر مراغه‏اى

كمال الدين، خواجه عبدالقادر بن غيبى حافظ مراغه‏اى، يكى از فرزانگان و هنرمندان اهل فضل و ادب برخاسته از آذربايجان شرقى مى‏باشد كه در بيستم ذيقعده 754 ه .ق در مراغه به دنيا آمد.

در چهار سالگى به مكتب سپرده شد و در هشت سالگى حافظ قرآن كريم گرديد و در ده سالگى در اثر استعداد درخشانى كه داشت، فارغ از تحصيل علوم ادبى، صرف، نحو، معانى و بيان گرديد.

وى در سال 837 ه .ق دار فانى را وداع نمود.

از تأليفات اوست: جامع الألحان، اصول ضرب الربيع.

محمد على تربيت

ميرزا محمد على خان تربيت موسس اولين كتابخانه به شيوه امروزى، در ششم خرداد ماه 1256 ه .ش در محله نوبر تبريز متولد شد.

وى مقدمات دانش را در مكتب آخوند ملا زين العابدين به پايان رسانيد و بعدها فقه و ادبيات عرب و حكمت و منطق را نيز پيش استادان ديگر و رياضى و نجوم را نزد پدر خود كه جزو رياضى‏دانان عصر خود بود فرا گرفت.

اولين مدرسه دخترانه در تبريز به نام «ناموس» در سال 1300 ه .ش به كوشش و سعى طاقت فرساى وى بنا گرديد. او همچنين در همان سال كتابخانه‏اى به سبك نوين را به نام تربيت بنا نهاد.

تربيت از سال 1307 تا 1309 ه .ش شهردار تبريز بود و اقدامات اساسى براى اين شهر انجام داد و در دوره دوم مجلس شوراى ملى به نمايندگى مردم تبريز انتخاب شد. كتاب «تاريخ مطبوعات ايران» و «دانشمندان آذربايجان» از مهم‏ترين آثار تربيت مى‏باشد.

وى در سال 1318 ه .ش به همراه دوستش عبدالرزاق خان ترور گرديد.

حاج ميرزا حسن رشديه

ميرزا حسن رشديه نخستين موسس مدارس جديد در ايران، در رمضان 1276 ه .ق در يك خانواده مذهبى در شهر تبريز ديده به جهان گشود.

در پنج سالگى به مكتب رفت و هوش و ذكاوت خود را به ظهور رسانيد. وى بعدها نزد پدر نيز تحت آموزش صرف و نحو قرار گرفت.

رشديه براى تكميل علوم دينى عازم نجف گرديد و از آنجا براى فراگرفتن اصول آموزش و پرورش نوين به استانبول و بيروت سفر كرد. سپس براى همه‏گير كردن علوم جديد و تعليم الفباى صوتى به ايران مراجعت كرد.

وى در سال 1306 ه .ق در محله ششگلان تبريز نخستين مدرسه جديد را در ايران بنيان گذارد.

رشديه تا سال 1315 ه .ش در وزارت معارف انجام وظيفه كرد و از اين سال به بعد در قم اقامت گزيد.

رشديه تا آخرين سالهاى عمر خود از تدريس و ترويج فرهنگ دست برنداشت و يك لحظه آسوده ننشست.

سرانجام در سال 1323 ه .ش در سن 95 سالگى در شهر قم ديده از جهان فانى بربست.

كتاب «وطن ويلى» به زبان تركى آذرى براى تدريس در مدارس تبريز توسط ميرزا حسن رشديه به روش كاملاً علمى نگاشته شد.

پروفسور محسن هشترودى

پروفسور محسن هشترودى در سال 1286 ه .ش در يك خانواده محترم و معروف تبريز به دنيا آمد. تحصيلات ابتدايى را در زادگاه خويش در دبستانهاى اقدسيه و سيروس تهران و تحصيلات دبيرستانى را در دارالفنون به پايان برد، سپس براى ادامه تحصيل رهسپار فرانسه گرديد و رشته مهندسى مكانيك را در آن كشور به پايان رسانيد و به ايران بازگشت.

وى در سال 1313 ه .ش مجددا به فرانسه بازگشت و موفق به اخذ درجه دكترى علوم رياضى آن دانشگاه گرديد. دكتر هشترودى يكى از چهره‏هاى سرشناس بين المللى است كه دانش و تجربه او در سطح جهان مطرح مى‏باشد، به ويژه در علوم فضايى نظريات او مورد توجه پژوهشگران اين علوم مى‏باشد.

وى در سال 1355 ه .ش در تهران دار فانى را وداع نمود.

عبدالعلى كارنگ

عبدالعلى كارنگ از نويسندگان و مؤلفان پركار متأخر آذربايجان، مى‏باشد. كارنگ مقالات و كتابهايى در معرفى مساجد، بقاع، زيارتگاهها، زوايا و تكايا، خانقاه‏ها، امام‏زاده‏ها و بالاخره هر آنچه كه ردّ پاى فرهنگ و هنر مردمى در آن تجلى داشته است از خود به يادگار گذاشته است. از ايشان مقالات و كتابهاى متعددى به يادگار مانده است ولى جاودانه‏ترين اثر او، «آثار باستانى آذربايجان» و «آثار و ابنيه تاريخى شهرستان تبريز» مى‏باشد. از ديگر آثار او، تاقى و هرزنى، دستور زبان كنونى آذربايجان، مقاله‏اى در تاريخ دنبليان و ... مى‏باشد.

وى در سال 1402 ه .ق به ديار حق شتافت.

عزيز دولت آبادى

عزيز دولت آبادى، شيخ الشعراى آذربايجان، متخلص به درويش، از نويسندگان و كاوشگران مسايل شعر و ادب آذربايجان در سال 1301 ه .ش ديده به جهان گشود.

از آثار وى مى‏توان به موارد زير اشاره كرد: سخنوران آذربايجان، 2 جلد، تصحيح ديوان شيخ كمال خجندى، تاريخ تحول نثر فارسى معاصر، تصحيح ديوان خيالى بخارايى، كتابخانه‏هاى آذربايجان، تصحيح متن روضه اطهار (پيرامون قبور عارفان و بزرگان مدفون در تبريز تأليف مولا امين حشرى).