ناهمواری‌های استان کردستان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
از نظر زمين شناسى، كردستان را مىتوان به سه ناحيه مشخص تقسيم كرد. اين سه ناحيه تقريبا به موازات يكديگر و در مجموع به موازات روند راندگى زاگرس امتداد يافته و به صورت زير تقسيم بندى شده است:
1ـ ناهمواريهاى ناحيه شرقى و جنوب شرقى
تمامى منطقه قروه، بيجار و تكاب را در برگرفته و حد غربى آن را مىتوان محور كرمانشاه ـ سنندج ـ ديواندره و دشت اوباتو دانست.
2ـ ناحيه مركزى و شمالى
اين ناحيه در حقيقت ادامه جنوبى كوههاى غربى است. حد جنوبى اين ناحيه تقريبا تا محور سنندج ـ مريوان ادامه مىيابد و در شمال به كوههاى آذربايجان غربى متصل مىشود.
3ـ كوههاى ناحيه جنوبى و جنوب غربى
در كل منطقه جنوب مريوان به موازات سلسله كوههاى اصلى زاگرس ومحور كامياران ـ مريوان تشكيل شده و به كوههاى بيستون در كرمانشاه متصل مىشود. اين ناحيه را مىتوان زاگرس شمالى ناميد.
مهمترين ارتفاعات كردستان
1ـ در بخش مركزى سنندج دو رشته كوه كه جهت امتداد آن از شمال غربى به جنوب شرقى است وجود دارد اين دو رشته از كوه معروف و مرتفع چهل چشمه كه بعداز كوه شاهو مرتفعترين كوه كردستان است منشعب مىگردد و بطور مستقيم در شمال غربى سنندج پيش رفته و به دو شعبه تقسيم مىشود:
الف) يكى تقريبا از 25 كيلومترى غرب سنندج گذشته و شعبات فرعى آن تا جنوب غربى سنندج ادامه پيدا مىكند و به رودخانه ژاوه منتهى مىگردد.
گردنه آرين پستترين نقطه اين شعبه است و مهمترين شعبات آن آبيدر واقع در جنوب غربى شهر سنندج مىباشد كه ارتفاع آن از سطح دريا به 2538 متر مىرسد.
ب) شعبه دوم از شرق سنندج و رودخانه قشلاق و جنوب قروه و شمال سنقر و اسدآباد همدان گذشته و به كوه الوند متصل مىگردد و پستترين نقطه آن گردنه صلوات آباد است.
2ـ كوههاى شمالى بيجار كه بيشتر خاكى است و از شمال غربى به جنوب شرقى كشيده شده و خط الرأس آن شهرستان فوق و بخشهاى تكاب و ماه نشان مىباشد.
قله كوههاى امامزاده ايوب انصار و زرنيخ و شاه نشين از بلندترين قلل اين رشته محسوب مىشود.
3ـ كوههاى جنوبى بيجار كه خط الرأس آنها حد طبيعى بين شهرستان بيجار و قروه مىباشد كه بلندترين قله آن به ارتفاع 2642 متر با نام قله زيره مىباشد.
4ـ كوههاى مركزى بيجار كه تقريبا موازى با كوههاى شمالى كشيده شده است از نزديكى شهر بيجار و دهستان پير تاج گذشته و به كوههاى خرقان متصل مىگردد. بلندترين قلل آن عبارتند از: سرقيصه، نقاره كوب، پنجه على، تماشا، حمزه عرب و چنگ الماس.
5ـ ارتفاعات ملقرنى در كنار شهر سقز كه بلندترين نقطه آن از سطح دريا به 1400 متر مىرسد.
6ـ كوه چهل چشمه و ارتفاعات آن از مهمترين ارتفاعات شهرستان مريوان است.
7ـ كوه هزار مرگه از كوه چهل چشمه منشعب مىگردد و ارتفاع آن از سطح دريا به 2707 متر مىرسد.
اين كوه به سه رشته اصلى و مهم تقسيم مىشود.
الف) كوه معروف به سلسله لشت شهيدان كه در جنوب مريوان و شمال دره شيلر كشده شده و بلندترين قله آن به ارتفاع 2491 متر مىرسد.
ب) شعبه شمال غربى كه تقريبا موازى با رشته اول و آن هم در شمال دره شيلر كشيده شده است.
ج) شعبه جنوب شرقى كه بين اراضى مريوان و ديواندره كشيده شده است.
دشتهاى استان كردستان
كردستان منطقهاى كوهستانى است از اين جهت دشتهاى آن بسيار محدود به نظر مىرسد. تنها در مناطقى از قروه، كامياران، مريوان، ديواندره و گروس بيجار دشتهاى وسيع وجود دارند.
همچنين دشتهاى كم وسعتى بر بستر رودخانههاى قزل اوزن، گاو رودسيروان، قشلاق، گردلان و چند رودخانه ديگر وجود دارند. تنها در مسير گاورود دشت نسبتا وسيعى به وجود آمده كه از نظر كشاورزى داراى اهميت است.
به طور كلى دشتهاى شمالى استان كردستان نسبتا وسيع و حاصلخيزتر هستند. جلگههاى جنوبى كم وسعت بوده ولى آب و هواى مناسبترى دارند و با استفاده صحيح از آب مىتوان اين جلگهها را به قطعات بسيار حاصلخيز كشاورزى تبديل كرد.
