رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان مازندران
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
جاذبههاى طبيعى و تاريخى
همه جاى اين استان سرسبز و برخوردار از مواهب طبيعى ديدنى است. درياى مواج نيلگون و سواحل زيباى آن، جنگلهاى سرسبز، كشتزارهاى رنگارنگ و چشمهها و جويبارهاى جارى آن آنقدر جاذبهدار كه همه ساله ميليون انسان تشنه زيبايىهاى طبيعى را به سوى خود مىكشد.
در اينجا به بعضى از مكانهاى ديدنى اين استان اشاره مىشود:
شهرستان آمل
آبشار پرومد شمس آباد لاريجان
آبشار تيمره واناى آمل
آبشار شاهاندشت جوار قلعه ملك بهمن لاريجان
آبگرم رينه روستاى رينه لاريجان
آب معدنى آمولو مجاور رودخانه هراز
آب معدنى استراباكو جاده لاريجان در محلى به نام قلابن
امامزاده ابراهيم آمل
امامزاده عبدالله 12 كيلومترى جنوب غربى آمل
بازار قديمى آمل
بقعه مير حيدر آمل
پل دوازده پله بر روى رودخانه هراز در وسط شهر آمل
چشمه آبگرم آب آهن يا آب فرنگى بالاى روستاى آب اسكن لاريجان
چشمه آبگرم آب اسك روستاى آب اسك بخش لاريجان
حمام اشرف نياكى محل آمل
درياچه ساهون جنوب آمل، نزديك روستاى نوا
درياچه سد لار ارتفاعات غرب پلور از جاده هراز
غار سياه پور روستاى شاهاندشت لاريجان
قلعه شاهاندشت روستاى شاهاندشت لاريجان
مشهد مير بزرگ (مرعشى) آمل
شهرستان بابل
امام زاده قاسم آستانه بابل
بازار قديمى بابل
بقعه درويش فخر الدين بابل
بقعه سلطان محمد طاهر كناره جاده بابل ـ كياكلا
پل محمد حسن خان رودخانه بابل
تپههاى شال كتى، بالكن، چهار كتى بابل
تكيه مقريكلا بخش بند پى
كاخ بابل جنوب بابل
شهرستان بابلسر
پل بابلسر بر روى رودخانه بابلسر
پل كوچك بر روى رودخانه بابلسر
شهرستان بهشهر
آبشار زنگت روستاى زنگت بهشهر
تپه كش بهشهر
درياچه عباس آباد جنوب شرقى بهشهر
عمارت و باغ صفوى «باغشاه» محل شهردارى بهشهر
غار كمربند (هوتو) نزديك شهر بهشهر
كاخ چشمه عمارت شهر بهشهر
كاخ صفى آباد بالاى كوهى مشرف به بهشهر
كاخ عباس آباد 8 كيلومترى جنوب شرقى بهشهر
شهرستان تنكابن
پارك ملى خشكه داران مسير تنكابن به عباس آباد
غار خرم آباد نزديكى خرم آباد
شهرستان چالوس
آبشار اكاپل جنگلهاى سردى چال كلاردشت
آبشار هريجان روستاى هريجان ـ نزديك گردنه هزار چم
پارك جنگلى چالوس (فى ين) كيلومتر هفت جاده چالوس ـ تهران
پارك جنگلى نمك آبرود چالوس
پل چالوس بر روى رودخانه چالوس
پل سرخ رود بر روى رودخانه هراز
درياچه سد دريوك روبروى دره ولى آباد هزار چم
درياچه ولشت جنوب غربى چالوس و منطقه كلاردشت
كاخ اجابت روستاى اجابت از بخش كلاردشت
كاخ چايخوران چالوس
كلارتپه چالوس
مرداب كندوچال ميان جنگل فى ين چالوس
شهرستان رامسر
آبشار ازارك سنگ پشته رامسر
آبشار ايج يا ده قلو روستاى ايج اشكور
آبشار چار در جنت رودبار
آبشار ريش براز جنت رودبار رامسر
چشمههاى جواهر ده، كتالم و سادات محله رامسر
شهرستان سارى
آب انبار ميرزا مهدى سارى
آب انبار نو محله نو انبار سارى
آبشار داراب كلا روستاى آبكا سارى
امامزاده عباس سارى
امامزاده عيسى بن كاظم و بقعه شاطر گنبد سارى
امامزادههاى قاسم، گنبد سِرِت، فخر الدين سارى
امامزاده يحيى سارى
برج رسكت بخش دو دانگه سارى
برج سلطان زين العابدين سارى
پارك جنگلى شهيد زارع مجاور پناهگاه حيات وحش
پارك جنگلى ميرزا كوچك خان سارى
پناهگاه حيات وحش دشت ناز سارى
غار هيلدو روستاى شوراب سارى
مجموعه تالابى سراندون و بالندون 25 كيلومترى سارى به طرف بابلسر
مجموعه صفوى فرح آباد 28 كيلومترى شمال سارى
شهرستان سواد كوه
امامزاده عبدالحق بخش زير آب
برج لاجيم روستاى لاجيم سواد كوه
پل ورسك بر روى دره ورسك
درياچه شور مست جنوب غربى پل سفيد
قلعه كنگلو 20 كيلومترى جنوب شرقى سواد كوه
محله قديمى آلاشت روستاى آلاشت در سواد كوه
شهرستان قائمهشر
تپه امامزاده كتى قائمهشر
تكيه كردكلا 28 كيلومترى شمال شرقى قائمهشر
چنار امامزاده يوسف رضا محل بيمارستان رازى
درياچه گل پل جنوب شرقى قائمهشر
شهرستان نكا
تالاب لپو ـ پلنگان شرق نيروگاه نكا
جنگلهاى نكا نكا
درياچه استخر پشت ميان دره رودخانه زارم مسير نكا
سواحل زاغمرز زاغمرز ـ نكا
شهرستان نور
آبشار سواسره ناحيهاى از توابع بلده
بقعه آقا شاه بالو زاهد 21 كيلومترى سولده در روستاى آهودشت نور
پارك جنگلى نور 2 كيلومترى شهر نور
خانه نيما روستاى يوش از توابع بلده
غار پير زن جانى روستاى اوكلاو نور ـ كجور
قلعه بلده بلده
شهرستان نوشهر
امام زاده طاهر و مطهر روستاى هزار خال كجور
پارك جنگلى سى سنگان نوشهر
درياچه خضر نبى در ميان جنگلهاى شمال نوشهر
درياچه يخ مراد نزديكى گچسر
كاخ تميشان 5 كيلومترى شرق نور
علاوه بر همه اينها مناطق كوهستانى مازندران و جنگلهاى زيباى آن در كنار چشمهها و آبشارهاى متعدد چشم هر بينندهاى را خيره مىكند. منطقه مازندران از نظر جاذبههاى طبيعى به عنوان مهمترين كانون فعاليتهاى فراغتى ايرانگردى، موقعيتى ممتاز دارد.
برخوردارى از سواحل هموار و ماسهاى دريايى، همجوارى با دريا و جنگل و كوهستان و همچنين وجود تأسيسات اقامتى و پذيرايى مطلوب، امكانات توسعه جهانگردى را در مقياس ملى و منطقهاى در سطح بالايى فراهم آورده است. در استان مازندران شهرستان رامسر از لحاظ جهانگردى بهترين موقعيت را داراست.
بر اساس آمار موجود در سال 1376 تعداد 34 هتل شامل: 11 هتل يك ستاره با 538 تخت، 17 هتل دو ستاره با 1166 تخت، 4 هتل سه ستاره با 331 تخت، 2 هتل چهار ستاره با 247 تخت و يك هتل پنج ستاره با 310 تخت در استان مازندران وجود داشته است. بهترين هتلها در شهر رامسر قرار دارند. در اين شهرستان 2 هتل چهار ستاره و يك هتل پنج ستاره وجود دارد. همچنين در اين استان تعدادى مهمانپذير نيز وجود دارد كه پذيراى جهانگردان است كه از اين منطقه زيباى كشور ديدن مىنمايند، مىباشند.
برخى از اين مهمانپذيرها عبارتند از:
رديفنام مهمانپذيرمحل مهمانپذيردرجه
1ارجمندقائمشهردرجه 3
2ايرانتنكابندرجه 2
3پائيزبابلدرجه 2
4پاپلىبابلدرجه 3
5تجنسارىدرجه 1
6توكلسارىدرجه 0
7خزر آبادسارىدرجه 1
8درياچالوسدرجه 3
9سارويهسارىدرجه 1
10سامانسارىدرجه 3
11سپيد گلنوشهردرجه 1
12سلمان شهرسلمانشهردرجه 1
13گلسارچالوسدرجه 1
14لالهبابلسردرجه 2
15لالهسلمانشهردرجه 1
16مازندرانقائمشهردرجه 2
17مظاهرىرامسردرجه 2
18نادرسارىدرجه 2
19ولىعصرسارىدرجه 1
آثار و بناهاى تاريخى
قدمت تاريخى اين سرزمين و سير تحولات سياسى ـ اجتماعى كه باعث تشكيل حكومتهاى متعددى شده است، در نهادينههاى تاريخى مشهود است. بناهاى تاريخى اين منطقه بسيار است كه بخشى از مهمترين آنها را معرفى اجمالى نموده و بخشى را به صورت فهرست مىآوريم:
بقعهها
گنبد ناصرالحق و شمس طبرسى
اين دو بنا در شهرستان آمل و در مجاورت يكديگر قرار دارند. البته به علت عدم توجه به صورت ويرانه درآمدهاند. ساختمان بنا مربوط به قرن نهم هجرى است. ناصرالحق از اميران علوى مازندران در سال 304 ه .ق وفات يافته است. گنبد دوم متعلق به مقبره شمس طبرسى از فقهاء مشهور آمل است. اين بنا به شماره 60 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه سه سيد يا مير حيدر
اين بقعه به نام سه تن نيز ناميده مىشود و در شهر آمل قرار دارد. بناى اصلى مربوط به قرن ششم هجرى است. ساختمان بقعه شامل برج هشت ضلعى و گنبد هرمى با ارتفاع 12 متر است. اين بنا به شماره 61 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه امامزاده ابراهيم
طبق مفاد كتيبههاى موجود در اين بنا، اين بقعه متعلق به ابومحمد ابراهيم از فرزندان امام موسى كاظم عليهالسلام است. بدنه بنا كه به شكل برج ساخته شده، آجرى است و تاريخ 925 ه .ق روى كتيبه صندوق مرقد حك شده است. آثار نفيس چوبى از قبيل در و صندوق بر اهميت تاريخى ساختمان افزوده است. اصل بنا از آثار قرن نهم محسوب مىشود و در آمل قرار دارد. اين بنا به شماره 63 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه مشهد مير بزرگ (مرعشى)
ساختمان اين بقعه مربوط به قرن يازدهم هجرى و از بناهاى زمان شاه عباس صفوى است. بنا از جهت وسعت ساختمان و دارا بودن گنبد و سردر و كاشيكارى زيبا و صندوق چوبى نفيس در عداد ابنيه مشهور تاريخى مازندران است. اين بنا در شهر آمل واقع است. اين بنا به شماره 59 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه سلطان محمد طاهر
اين بنا در چهار كيلومترى بابل به قائمشهر قرار دارد. صاحب اين بقعه از فرزندان امام موسى كاظم عليهالسلام شمرده شده است. روى صندوق نفيس چوبى داخل آن تاريخ 875 ه .ق حك شده است. نوع بنا برجى و كثيرالاضلاعى است. ارتفاع بنا 22 متر است و يكى از درهاى آن سال 896 ه .ق ساخته شده است. سنگ قبر داخل صحن مزين به آيات قرآنى است.
بقعه امامزاده قاسم
بناى امامزاده متعلق به قرن نهم هجرى است. ساختمان شامل مسجد و گنبد هرمى شكل است. بر صندوق اصلى تاريخ 888 ه .ق نقش بسته است. محل بنا شهر بابل است. اين بنا به شماره 342 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه ملا مجدالدين
بقعه ملا مجدالدين محقرى در شمار بناهاى اوايل اسلام بوده و طبق كتيبه ديوار داخلى مقبره داخل آن مربوط به ملا مجدالدين مكى مىباشد. اين بقعه در سارى واقع شده و به شماره 154 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه امامزاده يحيى
بنايى است متعلق به اواخر قرن نهم هجرى كه از لحاظ درها و صندوق چوبى نفيس تاريخى، حائز اهميت هنرى و صنعتى است. بقعه شامل بدنه مدوّر و گنبد هرمى شكل آجرى به ارتفاع حدود 20 متر مىباشد. محل بنا سارى است. اين بنا به شماره 211 به ثبت تاريخى رسيده است.
بقعه آقاشاهبالو زاهد
اين بقعه در جنوب جاده نور و شهر آمل واقع شده است. بناى آن آجرى و پايه و بدنه آن به شكل منشور هشت ضلعى زيبايى است كه بر روى آن گنبد هرمى شكل به بلندى هفت متر ساخته شده است. بقعه در محوطه مشجرى بنيان گرديده و از بناهاى اواسط قرن نهم هجرى به شمار مىرود. بانى بنا طبق مدارك ابوالمظفر ملك كيومرث به سال 840 ه .ق است. محل بقعه قريه آهودشت از توابع نور است. اين بنا به شماره 768 به ثبت تاريخى رسيده است.
امامزاده ابراهيم
بنايى است مربوط به قرن نهم هجرى كه درهاى نفيس و صندوق چوبين و كتيبههاى متعدد آن شهرت دارد. اين بنا در بابلسر واقع است. اين بنا به شماره 343 به ثبت تاريخى رسيده است.
امامزاده عباس
اين بنا از لحاظ دارا بودن گنبد مخروطى شكل آجرى و شيوه ساختمانى داراى اهميت تاريخى و معمارى مىباشد. بر روى صندوق چوبى منبت آن تاريخ سال 897 ه .ق حك شده است. در اين بقعه سه تن از امامزادگان به نام امامزاده عباس و محمد و حسن عليهمالسلاممدفون مىباشند. اين بنا به شماره 361 به ثبت تاريخى رسيده است.
برجها
برج رِسْكِت (قلعه گبرى)
برج رسكت از ابنيه آغاز قرن پنجم هجرى به شمار مىرود. اين برج مدور آجرى كه داراى گنبد شلجمى است، شامل تزيينات مقرنس كارى و دو رشته كتيبه آجرى به خط پهلوى و كوفى نيز مىباشد، اين برج را مدفن يكى از شهرياران آلباوند مىدانند. بدنه مدور برج آجرى كه از زير كتيبه كوفى شروع و به قاعده بنا ختم مىشود، صاف و هموار و در نهايت سادگى ساخته شده است. مدخل برج در طرف مشرق آن واقع شده، دو حاشيه و دو قوس آجرى در بالاى آن ديده مىشود، در درون قوس دومى سر در سه رديف قطار آجرى مىباشد. شيوه ساختمانى اين برج مقبرهاى شكل، سرمشقى براى احداث ساير آرامگاههاى گيلان و مازندران در قرون بعد شده است. محل برج هزار جريب قريه رسكت از توابع سارى مىباشد. اين برج به شماره 193 به ثبت تاريخى رسيده است.
برج لاجيم
اين برج آجرى مدور كه به نام مقبره امامزاده عبدالله شهرت دارد داراى گنبد مخروطى شكلى است كه در نهايت ظرافت و سادگى ساخته شده است. بر روى بدنه اين برج دو كتيبه آجرى به خط پهلوى و كوفى نصب شده كه تاريخ كتيبه كوفى آن سال 413 ه .ق است. خط كتيبه كوفى آن كه در نهايت سادگى باقيمانده مىرساند كه اين برج مدفن كيا اسماعيل ابوالفوارس شهريار بن عباس مىباشد. اهميت اين دو برج بيشتر از لحاظ دارا بودن دو كتيبه پهلوى ساسانى و كوفى است. بدين ترتيب بناى برج يا مقبره لاجيم در شمار ابنيه دوران آل زيار (316ـ470 ه .ق) محسوب مىشود. محل برج، قريه لاجيم از توابع سوادكوه است. اين برج به شماره 185 به ثبت تاريخى رسيده است.
برج سلطان زينالعابدين
اين برج با گنبد مخروطى هشت ترك آن از لحاظ ساختمانى و تزئينات كاشيكارى و صندوق و در نفيس چوبى، جزء مهمترين ابنيه تاريخى سارى به شمار مىآيد. در بالاى در ورودى، كتيبهاى بر روى كاشى نقش شده است. اين كتيبه كه به خط رقاع است چنين خوانده مىشود: «عمل سيد على بن سيد كمالالدين بناء آملى». صندوق چوبين و مرقد ديگرى در داخل اين برج به نام سلطان امير شمسالدين مىباشد كه در روى صندوق آن كتيبهاى به خط ثلث در نهايت ظرافت حكاكى شده است. اين صندوق منبت، شاهكارى از هنرهاى دستى به شمار مىآيد، خوشبختانه كتيبه چهار طرف آن محفوظ مانده است. در كتيبه اين صندوق دو تاريخ به شرح زير حكاكى شده است: «يوم الاثنين خامس عشرين شهر جميدالثانى سابع عشر خورداد سنه تسع و ثمانمائه 809.» بر اين اساس، بناى سلطان زينالعابدين متعلق به اوايل قرن نهم هجرى است. اين بنا به شماره 212 به ثبت تاريخى رسيده است.
كاخها
كاخ چايخوران چالوس
كاخ چايخوران بنايى است مستطيل شكل كه بر صفهاى بلند در يك طبقه ساخته شده است. بنا داراى دو ورودى است كه يكى به اطاقها و ديگرى به ايوان شمالى باز مىشوند. سقف اطاقها با نقوش گل و بوته گچبرى شده است. اطراف درها و پنجرهها در نماى شمالى نيز داراى تزئينات گچبرى مىباشند. اين بنا به دوره پهلوى اول تعلق دارد و به شماره 1045 به ثبت تاريخى رسيده است.
كاخ صفىآباد (باغشاه)
در بهشهر آثار، بناها و تپههايى ديده مىشود، كه متعلق به زمان شاه عباس اول صفوى (سازنده اين شهر) مىباشد. از جمله اين آثار كاخ صفى آباد است كه در شمال شهر و روى تپه بلندى، داخل باغ وسيع و مشرف به مناظر زيباى جنگلى به امر شاه عباس اول ساخته شده است. مجموعه كاخها و باغهاى سلطنتى صفوى در شهر اشرف قديم (بهشهر كنونى) شامل كاخ سلطنتى، حرم خانه، ديوانخانه، باغ شمال، باغ صاحبالزمان، باغ تپه، چشمه عمارت، باغ شاه و متعلقات آن بوده است كه به تدريج قسمت عمده اين ساختمانها از بين رفته است. در حال حاضر فقط كاخ صفى آباد باقى مانده است. اين بنا به شماره 58 به ثبت تاريخى رسيده است.
كاخ اجابت
اين كاخ در دوره سلطنت پهلوى در روستاى اجابت از بخش كلاردشت ساخته شده است و تزئينات و گچبرىهايى زيبا آن به شيوه معمارى اروپايى است. در داخل كاخ لوسترهايى نفيس و گران قيمت قرار دارد.
كاخ بابل
اين بنا به دوره پهلوى تعلق دارد و در باغ مصفايى در جنوب بابل واقع است. بناى كاخ دو طبقه است و داراى اتاقها و سالنهاى مزين و گچبرى بسيار زيبايى مىباشد. نماى خارجى اين بناى سنگى، عناصر تزئينى بسيار جالبى دارد. تزئينات داخل و خارج اين ساختمان منحصر به فرد است.
كاخ تميشان
اين كاخ در 5 كيلومترى شرق شهرستان نور واقع است و در دوره پهلوى به دستور اشرف پهلوى احداث شده است. اين بنا داراى يك اتاق پذيرايى زيبا و مجلل، اتاق خواب، حمام و آشپزخانه است كه با مدرنترين وسايل آشپزى تجهيز شده است. محوطه كاخ داراى استخر، اصطبل و محل اقامت نگهبانان مىباشد. روبروى اين كاخ بناى زيبايى در كنار ساحل درياى خزر ساخته شده و به عنوان پلاژ اختصاصى مورد استفاده قرار مىگرفته است. اين بنا در اختيار بنياد جانبازان مىباشد.
مجموعه فرهنگى كندلوس
روستاى زيباى كندلوس در جاده چالوس ـ تهران، هفت كيلومتر قبل از مرزنآباد، سمت چپ جاده دشت نظير واقع است. اين روستا از توابع بخش كجور شهرستان نوشهر مىباشد. مجموعه فرهنگى كندلوس در سال 1367 برپا گرديده است. آثار ارائه شده در اين مجموعه عبارتند از: 1ـ بخش باستانشناسى شامل سفالينه، آبگينه، سكه، ظروف چينى و وسايل روشنايى از هزاره دوم قبل از ميلاد تا دوره قاجاريه. 2ـ بخش اسناد و كتب خطى. 3ـ بخش هنرهاى سنتى. 4ـ بخش مجسمهها و نقاشى. 5ـ بخش ظروف و ابزارآلات روستايى و شهرى.
مجموعه فرح آباد سارى
بقاياى شهر قديمى فرح آباد در فاصله 28 كيلومترى سارى قرار دارد. از جمله مهمترين بقاياى اين شهر مسجد و مدرسه، قسمتهايى از يك پل، ديوار باقى مانده از يك قصر و حمام متعلق به دوره صفوى را مىتوان نام برد. مسجد فرح آباد داراى چهار ايوان مىباشد. ايوان اصلى آن گنبدى شكل و آجرى مىباشد. در جنوب آن محراب واقع است. در دو طرف ايوان دو شبستان عظيم قرار دارد. دور تا دور حياط نيز حجرههاى متعددى وجود دارد. از منارههاى مسجد فقط پايههايى باقى مانده است. اين مجموعه تاريخى به شماره 1376/3 به ثبت تاريخى رسيده است.
ساير بناهاى تاريخى
حمام وزيرى
اين بنا به دوره قاجار تعلق دارد و داراى قسمتهاى مختلفى چون گرم خانه، دهليز ورودى، خزينه آب گرم و سرد و سرويسهاى مربوطه مىباشد. اين بنا از آجر و ساروج و شفته آهك ساخته شده و گنبدى شكل مىباشد. اين بنا در شهر سارى واقع است.
غار هوتو
غار باستانى «هوتو» در غرب شهر بهشهر واقع شده و مربوط به دوران پيش از تاريخ است. اين اثر باستانى به شماره 746 به ثبت تاريخى رسيده است.
ديگر بناهاى تاريخى استان عبارتند از:
1ـ امامزاده قاسم، قرن هشتم (706 ه .ق)، آمل.
2ـ آتشكده آمل، قرن نهم هجرى، آمل.
3ـ مقبره درويش فخرالدين، قرن نهم (833 ه .ق)، آمل.
4ـ پل دوازده پله، دوره صفويه، آمل.
5ـ قدمگاه خضر، قرن نهم هجرى، آمل.
6ـ تكيه قريه مقريكلا، دوره قاجاريه، قريه مقريكلا بابل.
7ـ پل محمد حسن خان، نيمه دوم قرن 12 هجرى، بابل.
8ـ گنبد سرشت بابل، قرن نهم هجرى، بابل.
9ـ مجموعه عباس آباد، دوره صفويه، بهشهر.
10ـ چشمه عمارت، دوره صفويه، بهشهر.
11ـ تكيه كردكلا، قاجاريه، جويبار.
12ـ آب انبار ميرزا مهدى، دوره افشاريه ـ زنديه، سارى.
13ـ بقعه گلما، قرن 8 و 9 هجرى، قريه گلما سارى.
14ـ بقعه سلطان محمد رضا، قرن سيزدهم هجرى، سارى.
15ـ امامزاده قاسم، قرن 8 و 9 هجرى، عيسى خندق سارى.
16ـ امامزاده صالح، قرن نهم هجرى، روستاى مرزرود سارى.
17ـ امامزاده عيسى بن كاظم، قرن نهم هجرى، روستاىخارميان سارى.
18ـ محله قديمى آلاشت، اوايل مشروطيت، آلاشت سوادكوه.
19ـ امامزاده سيد على كيا سلطان، قرن 8 و 9 هجرى، نوشهر.
20ـ حمام صدر اعظم، قرن سيزدهم هجرى، نور.
21ـ خانه نيما يوشيج، قاجاريه، دهكده يوش و ... .
22ـ حمام اشرف، قرن دوازدهم هجرى، آمل.
23ـ مسجد جامع بابل، 160 ه .ق، بابل.
24ـ مسجد چهار سوق بابل، 1211 ه .ق، بابل.
25ـ مسجد كاظم بيك بابل، 1092 ه .ق، بابل.
26ـ مسجد محدثين بابل، 1136 ه .ق، بابل.
27ـ مسجد جامع سارى، 144 ه .ق، سارى.
28ـ قلعه شاهان دشت، قبل از 1005 ه .ق، لاريجان.
29ـ قلعه بلده، قبل از دوره صفويه، نور.
30ـ مسجد بلده نور، 1270 ه .ق، نور.
31ـ پل آزان، دوره قاجاريه، جويبار.
32ـ خانه كلبادى، دوره قاجاريه، سارى.
این رده در حال حاضر حاوی هیچ صفحه یا پرونده‌ای نیست.
