رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان کردستان

جاذبه‏هاى طبيعى و تاريخى

استان كردستان با داشتن طبيعت زيبا و سرسبز، كوه‏ها، چشمه‏ها و رودهاى پر آب داراى جاذبه‏هاى طبيعى فراوانى است.

مهمترين رودخانه‏هاى اين استان عبارتند از:

قزل اوزن، زرينه رود، كرخه، سيمينه رود، گاوه رود، زاب كوچك، چم سقز و سيروان.

چشمه‏هاى آب معدنى اين استان عبارتند از:

چشمه بابا گرگر در 18 كيلومترى شمال شرقى شهرستان قروه

چشمه گواز در 50 كيلومترى شمال غربى كامياران

چشمه آب تلخ پيرصالح در محدوده شهرستان بيجار

اماكن تاريخى و ديدنى استان كردستان عبارتند از:

شهرستان سنندج

درياچه پشت سدقشلاق (سد وحدت) 10 كيلومترى شمال سنندج

عمارت خسروآباد سنندج

عمارت سالار سعيد سنندج

عمارت وكيل الملك سنندج

عمارت امجد الاشرف سنندج

خانه آصف سنندج

قلعه پلنگان دهستان ژاورود

پل قشلاق 3 كيلومترى شرق سنندج

پل شيخ بر روى رودخانه قشلاق

مسجد دارالاحسان سنندج

مسجد هاجره خاتون سنندج

امام‏زاده پير عمر سنندج

شهرستان قروه

چشمه آب معدنى باباگر 18 كيلومترى شمال شرقى قروه

چشمه سراب قروه دامنه كوه امام‏زاده ابراهيم عطار

چشمه سراب وينسار دشت چهاردولى ـ دامنه كوه كمرزرد

حمام قصلان شمال شرقى قروه

امام‏زاده باباگر روستاى بابا گورگور قروه

شهرستان بيجار

چشمه آب تلخ (پير صالح) روستاى قشلاقلو دهستان نجف آباد

چشمه سراب بيجار جنوب غربى بيجار

چشمه خاور آباد جنوب شرقى چشمه سراب بيجار

چشمه قمچقاى 17 كيلومترى قمچقاى

چشمه هفت آسياب روستاى شريف آباد دهستان سياه منصور

قلعه قمچقاى دهستان كرانى

شهرستان مريوان

درياچه زريوار 2 كيلومترى غرب مريوان

قلعه ايمام 3 كيلومترى شرق مريوان

سنگ نبشته اورامانات اورامانات ـ كوه رينانه

شهرستان بانه

زيارتگاه سليمان بيگ بانه

شهرستان ديواندره

غار كرفتو روستاى اوباتو ديواندره

شهرستان كامياران

چشمه آب معدنى گواز 50 كيلومترى شمال غرب كامياران

شهرستان سقز

تپه زيويه 40 كيلومترى شرق سقز

امكانات گردشگرى

در استان كردستان در سال 1377 تعداد 2 مهمانسرا، 6 هتل و 24 مسافرخانه وجود داشته است. در سنندج 1 مهمانسرا، 3 هتل و 7 مسافرخانه و در سقز 3 هتل و 5 مسافرخانه وجود داشته است. در ساير شهرهاى استان هتل وجود ندارد و در شهرستان مريوان يك مهمانسرا وجود دارد. بنابراين از اين نظر امكانات مناسبى براى جذب توريست در اين استان وجود ندارد.

برخى از مهمان پذيرها و هتل‏هاى اين استان عبارتند از:

مهمانسراى جهان‏گردى، سنندج، خيابان پاسداران

هتل جبانه، سنندج، ميدان انقلاب

هتل آبيدر، سنندج، خيابان فردوسى

هتل كاج، سنندج، خيابان فردوسى

هتل هدايت، سنندج، خيابان فردوسى

هتل آزادى، سقز، خيابان صلاح الدين ايوبى

هتل سقز، بلوار كشاورز

هتل قصر نور، بلوار سنندج

تأسيسات جهانگردى مريوان، كنار درياچه زريوار

هتل مقدم بيجار، خيابان اردلان.

آثار و بناهاى تاريخى

از آنجائيكه سرزمين كردستان داراى يك سابقه تاريخى چندين هزار ساله مى‏باشد ومهد تمدّن‏هاى بزرگ ايران زمين بوده است، در سرتاسر استان كردستان آثار وابينه تاريخى و باستانى بسيارى پراكنده است كه قدمت تاريخى برخى از آنها به قبل از ميلاد مى‏رسد. برخى از اين آثار و بناهاى تاريخى عبارتند از:

پل قشلاق

پل قشلاق در سنندج بر روى رودخانه قشلاق در سه كيلومترى شرق اين شهر واقع شده است كه از بناهاى دوره صفويه محسوب مى‏شود و شباهت زيادى به سى و سه پل اصفهان دارد. پهناى آن 6 و درازيش 85 و ارتفاعش از سطح رودخانه 11 متر است. پل قشلاق داراى 6 دهانه به اندازه‏هاى (6×5×4 متر است)، و نيز شش غرفه بين دهانه‏ها وجود دارد. اين پل از سنگ و آجر ساخته شده است.

پل شيخ (سنندج)

اين پل بر روى رودخانه قشلاق در 8 كيلومترى شمال سنندج قرار دارد و به سبك دوره صفويه ساخته شده است. عرض اين پل حدود 5 متر و طول آن حدود 50 متر و ارتفاع آن از سطح رودخانه حدود 7 متر مى‏باشد. پل مزبور داراى 6 دهانه است كه شامل سه دهانه اصلى باطاق جناقى و سه دهانه تعمير شده داراى طاق‏هاى قوى است.

بقعه (مسجد) هاجر خاتون

هاجر خاتون خواهر امام رضا عليه‏السلام مى‏باشد كه در اين محل مدفون گشته است و بر فراز آن مقبره‏اى بنا شده است. و در جنب آن يكى از واليان كردستان «لله يعقوب» مسجدى بنا نمود كه به اسم هاجر خاتون مشهور گشته است.

مسجد جامع سنندج (مسجد دارالاحسان)

مسجد جامع امان الله خانى والى كردستان كه درون سيزدهم ه .ق‏در زمان فتحعلى شاه قاجار به سال 1228 ه .ق بنا شده است، به نام مسجد دارالاحسان هم ناميده مى‏شود. اين مسجد عظيم كه در نهايت استحكام و زيبايى با تزئينات فراوان كاشى كارى ساخته شده، داراى شبستان بسيار بزرگ و وسيع است كه بر روى 24 عدد ستون سنگى بنا شده و 35 سقف گنبدى دارد و دو ايوان ممتاز بزرگ آن در سمت قبله و مشرق واقع شده است.

در كتيبه ديوارهاى شبستان و سقف‏هاى اطراف ستون‏ها تقريبا سه ثلث قرآن مجيد را باخط كوفى نوشته‏اند. لازم به ذكر است كه بناى مذكور به شماره 3360 در فهرست آثار ملى ايران به ثبت رسيده است.

امامزاده پير عمر

اين بقعه ازاماكن مذهبى، زيادى و قديمى سنندج بوده و مدفن حضرت امامزاده عمر بن الحسين مى‏باشد. اين امامزاده كه به لهجه محلى پيرئومه ناميده مى‏شود، هر ساله پذيراى زائران بسيارى مى‏باشد. بعضى امامزاده را فرزند بلافصل حضرت على عليه‏السلام و برخى او را از نوادگان امام زين العابدين عليه‏السلام مى‏دانند.

در سال 1040 ه .ق براى اولين بار، سليمان خان اردلان براى اين امامزاده گنبدى ساخت كه اين گنبد را حسنعلى خان خراب كرد. محمد ابراهيم خان نظام الدوله در تاريخ 1306 ه .ق اين گنبد و بنا را آينه كارى كرد. بعدها ميرزا صادق، خان باشى كردستان گنبد و حياط را توسعه داد و ده حجره بر آن اضافه كرد.

امامزاده بابا گورگور (قروه)

در قريه باباگورگور از توابع شهرستان قروه بناى بقعه امامزاده معتبرى به نام سيد جمال الدين ابن موسى الرضا عليه‏السلام وجود دارد كه به «باوه گرگر» شهرت دارد. بنابر گفته مردم اين لفظ تركى بوده و به معنى بابا ببين ببين مى‏باشد. مدفن امامزاده در جاى بلندى واقع است و پيرامون آن چشمه‏هاى آهك ساز فراوان برجستگى‏هايى بوجود آورده كه مشهورترين آنها «اژدها» نام دارد.

قدمت بناى امامزاده به دوره قاجاريه باز مى‏گردد.

عمارت مشير

عمارت مشير در خيابان شهداى سنندج واقع شده و از بناهاى مشهور دوره قاجاريه است كه توسط ميرزا يوسف مشير ديوان ـ مشاور و جانشين حاكم منطقه ـ ساخته شده است. اين بنا كه ساليانى چند محل استاندارى كردستان بوده، 7 حياط و 7 آب نما دارد و شامل بخش‏هاى خصوصى، عمومى، تشريفاتى، خدماتى و بهداشتى است. در بخش اصلى ساختمان، ايوان ستون دار، تالار، حياط و آب نما قرار گرفته و در و پنجره‏هاى ارسى آن از تلفيق گره چينى چوب و شيشه رنگى، اتاقها را زينت داده است.

عمارت وكيل الملك

از جمله بناهاى ديدنى و قديمى شهر سنندج عمارتى معروف به عمارت وكيل است كه در خيابان كشاورز قرار گرفته است. اين عمارت موروثى و شخصى خانواده وكيل است كه در تاريخ حكومت كردستان همواره از صاحب منصبان حكومتى بوده‏اند. بنا به يك روايت تاريخى، اصل بناى اين عمارت به دوره زنديه مربوط است كه توسط محمد رشيد بيگ وكيل ـ از امراى جعفر خان زند ـ احداث شده و در دوره‏هاى بعدى به تدريج تكميل شده است. اولين تعمير كلى در سال 1310 ه .ق و توسط امان الله خان وكيل الملك صورت گرفته و عمارت را به وضع فعلى كه مجموعه‏اى از چندين بنا، حياط و باغ مى‏باشد، در آورده است. اين عمارت با گذشت سالها، هنوز هم در نهايت پايدارى و استحكام پا برجاست و از آثار جالب توجه و ديدنى شهر سنندج محسوب مى‏شود.

عمارت امجد الاشراف

اين عمارت از بناهاى معروف دوره قاجار است كه توسط ميرابوطالب تاجر اصفهانى در دوره امان الله خان والى بزرگ ساخته شده است و در خيابان صلاح الدين ايوبى شهر سنندج بنا شده است. اين بنا داراى حياط سنگفرش شده، حوض، حمام، تالار و حسينيه است. حسينيه كه از جالب‏ترين قسمت‏هاى بنا مى‏باشد، كاشى كارى‏هاى بى نظير و ظريف، نقاشى‏ها و گچ برى‏هاى زيبايى بر روى ديوارها دارد. تمام تزئينات بنا به دست استادكاران اصفهانى طراحى و اجرا شده‏اند. مصالح به كار رفته در بنا شامل گچ، آجر و آهك و ملات ساروج و كاه گل است كه قسمتى از گچ و آهك مصرفى را از اصفهان آورده‏اند. سيستم آب رسانى عمارت از طريق قنات و تنبوشه‏هاى سفالى است و دفع فاضلاب نيز توسط لوله‏هايى به يكى از رودخانه‏هاى اطراف هدايت مى‏شود و از طريق آن دفع مى‏گردد.

عمارت خسرو آباد

عمارت خسروآباد از بناهاى امان‏الله خان بزرگ و مربوطه به اوايل دوره قاجاريه مى‏باشد كه على اكبر خان شرف الملك وضع عمارت را تغيير داد و به صورت جديد در آورد. بناى مزبور در كمال استحكام از آجر و سنگ بر پاى گرديده و داراى آينه كارى و گچ برى‏هاى زيبايى است. ضمنا اُرسى‏هاى اين بنا در نهايت دقت ساخته شده و در نوع خود كم نظير است. مجموعه خسروآباد در گذشته محل سكونت واليان و حكام كردستان بوده و اكنون نيز مسكونى است. عمارت خسرو آباد داراى كتيبه شعرى است كه اسم فتحعلى شاه و والى كردستان ـ امان‏الله خان و تاريخ 1323 بر روى آن ثبت شده است.

خانه سالار سعيد (موزه سنندج)

اين بنا در اوايل دوره قاجار ساخته شده و هم اكنون محل موزه سنندج مى‏باشد.

خانه آصف

اين منزل از بناهاى با ارزش و ديدنى شهر سنندج مى‏باشد. اين عبارت از لحاظ گچ برى و آينه كارى و ارسى‏هاى قديمى بسيار زيباست. سبك معمارى سنگ‏هاى تراش خورده و برجسته و طاق‏هاى طلايى در اين ساختمان مناظرى بديع و قابل تحسين بوجود آورده است. به ويژه در قسمت تالار و اُرسى آن كه در نوع خود بسيار هنرمندانه و زيبا ساخته شده است. بناى مذكور مربوط به اوايل دوره قاجار بوده و در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.

غار كرفتو

غار كرفتو يا معبد خورشيد درخاك اوباتو از توابع سقز و در 26 كيلومترى تكاب (شيز) در كناره جاده سنندج ـ سقز واقع است. دهانه غار كرفتو كه خود يك قلعه مصنوعى است، 35 متر از سطح زمين ارتفاع دارد و بقاياى پله‏هايى كه سابقا افراد را به غار مى‏رساند هنوز باقى است. در ابتداى ورود به غار، دالان مصنوعى طويلى وجود دارد كه بسيار صاف و تراشيده شده است و اتاق‏هايى در اين راهرو وجود دارد كه داراى تاقچه‏هاى كوچك و بزرگ متعدد مى‏باشد. در طبقه سوم اين غار، اتاق‏هاى زيادى كنده شده كه در آنها آثارى از گذشتگان و نيز نوشته‏هايى به خط ميخى وجود دارد. خانه‏هاى اين غار در 2000 سال پيش، معبد ميترايسيم (مهرپرستى) بوده است.

قلعه قمچقاى

قلعه قمچقاى در 12كيلومترى روستاى قمچقاى از توابع بيجار واقع شده است. اين قلعه بى‏مانند از دژهاى باستانى و بسيار كهن كردستان به شمار مى‏رود و در شمار شاهكارى‏هاى با ارزش تاريخى است كه از گذشته‏هاى دور به يادگار مانده است. بر اساس نظرات كارشناسان، بناى اين قلعه به 800 تا 900 سال پيش از ميلاد مى‏رسد. در حد غربى دژ، دره ژرفى به عمق 100 متر وجود دارد كه با راهى سنگلاخ و سخت به صفه غربى منتهى مى‏شود. اين بخش تنها قسمتى از قلعه است كه فاقد موانع طبيعى است و در حقيقت جناح ضعيف قلعه را تشكيل مى‏داد و احتمال دستيابى به قلعه را تا حدى آسان مى‏ساخت. سازندگان و بنيان گذاران اوليه دراين قسمت از بنا به بزرگ‏ترين و دشوارترين كار، يعنى احداث ديوارى به طول تقريبى 100 متر و بلندى 15 تا 20 متر با استفاده از سنگ‏هاى عظيم دست زده‏اند و استحكامات اصلى آن را بنا نهاده‏اند. ساخت چنين قلعه‏اى با ديوارهاى عظيم، بلند و قطور، مخصوص كاخ‏ها و قصرهاى سلطنتى بود و رايج‏ترين شيوه معمارى دوره هزاره اول قبل از ميلاد به شمار مى‏رود.

قلعه پلنگان

اين قلعه در دهستان «ژاورود» شهرستان سنندج قرار دارد و در اواخر قرن ششم ه .ق به وسيله حكام اردلان به منظور مركز حكومت ساخته شده است. آثار يك لنگه دروازه قلعه كه از تخته سنگ بزرگ ساخته شده، هنوز هم باقى مانده است.

قلعه زيويه اين قلعه كه در 42 كيلومترى شمال شرقى سقز قرار گرفته، در سال 1947 م به طور اتفاقى كشف شده است. آثارى كه در اين قلعه به دست آمده نشانه‏هايى از يك تمدن پيشرفته در اين ناحيه است. از جمله معروف‏ترين اين آثار، گردن‏بند بزرگ طلايى است كه روى آن تصوير حيوانات و موجودات افسانه‏اى نقش گرديده است. اين آثار به 900 سال ق.م تعلق دارد.

قلعه حسن‏آباد

اين قلعه در 5 كيلومترى سنندج واقع شده و يك مقر حكومتى بوده است. قلعه حسن آباد مقر حكومت اردلان، در دوره صفويه توسط «هه لوخان» حاكم مقتدر كرد ساخته شده است. در حال حاضر ويرانه‏هاى اين قلعه مشهود است.

قلعه ايمام (مريوان)

بر روى كوه بلندى در 3 كيلومترى جنوب شرقى شهر مريوان در زمان سرخاب بيك اردلان در حدود سال 945 ه .ق قلعه‏اى ساخته شده است كه هنوز هم آثار پله و آب انبار آن كه از سنگ تراشيده شد و نيز بناى آجرى قلعه پا برجاست. همچنين در اطراف كوه آثار خانه‏هاى قديمى و يك مسجد معروف به «مسجد سرخ» نيز باقى مانده است. قلعه مزبور بعدها به وسيله خان احمد خان، يكى از واليان كردستان پس از تعمير و مرمت مورد استفاده قرار گرفته كه به غلط به نام «قلعه خان احمد خان» مشهور شده است.

تپه زيويه (قپلانتو)

روستاى زيويه از توابع دهستان گل تپه در 42كيلومترى شرق سقز قرار گرفته است. اين تپه باقى مانده شهرى كهن است كه در قرن هفتم پيش از ميلاد جزيى از كشور مانايى، بوده است. اين تپه كه در اصل قلعه‏اى بوده كه در سال 1947 م به طور اتفاقى كشف گرديد. در سال 1325 ه .ش، به نام ايوب رنبو با امتياز رسمى حفارى زيويه را شروع كرد و طبق مندرجات كتاب دوران بى‏خبرى، ايوب رنبو با هميارى اسدالله نامى گنجينه‏هاى زيويه را غارت كرد.

طى 12 سال حفارى در زيويه علاوه بر 6 قبر از پادشاهان و امراى ماد، ساختمان سه طبقه زيبا و باستانى زيويه را كه از شاهكارى‏هاى معمارى عهد باستان بود در هم ريخته و از بيخ و بن كندند. بدون شك ساختمان باشكوه و سه طبقه زيويه يكى از عجائب معمارى باستان بود كه با استحكامى بى‏نظير بر بالاى كوه و بر روى غار وسيع و تماشايى زيويه كه ارتفاع آن از سطح دريا 1835 متر است، بنا شده است. لازم به ذكر است كه اين تپه «تپه قپلانتو»نيز نام دارد. كشف كاخ‏هاى مادى و نيز وجود برخى ظروف سفالين و كاشى‏هاى به اشكال مختلف پرندگان نشانگر اين مطلب است كه از دوره آشوريان نيز آثارى در اين تپه وجود دارد.

شهر تاريخى صلوات آباد

يكى از كانون‏هاى باستانى كشف شده، شهربزرگ صلوات آباد به وسعت 20 هكتار است كه در حد فاصل پل تاريخى اين روستا و قلعه تاريخى صلوات آباد و در حاشيه رودخانه قزل اوزن از دل خاك بيرون آمده است.

شهر تاريخى آرمرده

آثار تاريخى به دست آمده از ناحيه آرمرده بانه نشان مى‏دهد كه اين منطقه در جريان جنگ‏هاى ايران و عثمانى شهرى آباد و به وسعت آرمرده امروزى بوده است. بناهاى اين شهر از مصالح محيط پيرامون نظير چوب و سنگ ساخته شده است. تحقيقات مردم‏شناسى انجام شده نيز مقطع تاريخى درگيرى‏هاى ايران و عثمانى را نشان مى‏دهد.

سد باستانى شو

محل اين اثر شهرستان بانه است كه در جريان مطالعات باستان شناختى اخير پديدار شده است. در جريان اين مطالعات ديواره يك سد كه در دوران پارت‏ها و ساسانى‏ها ساخته شده است و سنگ لاشه و ساروج به قطر 4 متر و طول 10 متر در روستاى شو بانه به دست آمده است. بخش‏هايى از ديواره سد در جريان كارهاى عمرانى در منطقه بشدت آسيب ديده است.

حمام قصلان

در روستاى قصلان در شمال شهر قروه يك باب حمام قديمى باز مانده از دوران قاجار وجود دارد كه به گفته اهالى تا چند سال پيش مورد بهره بردارى قرار مى‏گرفت. سبك معمارى درون حمام، كاشى كارى‏ها و قسمت‏هاى مختلف آن قابل توجه است. متأسفانه در اثر عدم مراقبت و عدم حفاظت لازم، زير چند ستون حمام به وسيله حفاران غير مجاز تخريب شده است. موقعيت استقرار اين حمام با توجه به امامزاده و چشمه آب معدنى «باباگرگر» اهميت خاص جهانگردى دارد.

برج آجرى اوشقون بابا

اين برج تاريخى در ضلع غربى روستاى عربشاه از توابع بيجار واقع شده است. فرم، مصالح ونوع گنبد نشانگر آثار قرن پنجم و ششم هجرى است. در حال حاضر ديوارهاى آجرى برج باقى مانده و بخش بزرگى از ساختمان آن قبلاً تخريب شده است. بنا به گفته اهالى، اين برج به نام باباشاه معروف است و به موجب كتيبه گچى كه بادست بر سر در آن نوشته شده است، در سال 1322 به وسيله على اشرف ميرزا محمدى عربشاهى تعمير شده است اين برج آجرى متعلق به دوره سلجوقى است.

بازار سنندج و آصف

در شهرستان سنندج دو بازار معروف به بازار سنندج و آصف وجود دارد كه به سبك معمارى دوره صفويه ساخته شده است و از بناهاى با ارزش و ديدنى اين شهرستان محسوب مى‏شوند.

گورستان نمشير(بانه)

در بانه به علت سستى خاك، آثار تاريخى و باستانى خيلى كمى بر جاى مانده، زيرا خاك آن در مقابل برودت و رطوبت بسيار كم مقاومت است. ولى در خرابه‏ها و قلاع مخروبه و جاهاى ديگر ظروف سفالى و وسايل سنگى و مسكوكات مربوط به قبل از اسلام بسيار يافت مى‏شود. در گورستان نمشيربانه سنگهاى نقاشى شده‏اى وجود دارد، كه تصور مى‏رود مربوط به پيش از اسلام باشد.

سنگ نوشته اورامان

منطقه اورامان كه يكى از مناطق كوهستانى كردستان است كه از طرف شرق به مريوان و از سوى غرب و شمال به شهر زور و از جنوب به جوانرود و تنگه معروف به تنگ‏ور متصل است. در سينه كوه رفيعى از اين منطقه به نام «كوه زينانه» نقش برجسته و كتيبه ميخى از دوران باستان بر جاى مانده كه متن آن تاكنون خوانده نشده است. اين نقش در سينه كوه و در محلى كه به صورت طاق نمايى به ارتفاع 170 سانتيمتر و پهناى 150 سانتيمتر به اطاق هلالى حجارى شده است.