مدارس دینی استان اصفهان

از آغاز دوران تاريخ اسلامى ايران، اصفهان پيوسته از مراكز علمى و فرهنگى ايران به شمار مى‏رفته است.

وجود چهره‏هاى درخشان علمى، تاريخى و ادبى مانند ابوالفرج اصفهانى، حافظ ابونعيم اصفهانى، راغب اصفهانى، صاحب بن عباد، علامه مجلسى و ديگر بزرگان، و نيز وجود مساجد كهن و مراكز متعدد علمى، نام اين شهر را از همان سده‏هاى نخستين در تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامى به عنوان «دارالعلم شرق» شهرت داده است.

اين شهر در قرن چهارم هجرى مركز حكومت شيعى مذهب آل زيار و آل بويه بوده است و از پرتو وجود وزراى دانشمندى چون صاحب بن عباد و ابوعلى سينا كه ساليانى چند كرسى وزارت و تدريس داشته‏اند، مجمع فضلاء و دانشمندان بزرگ اسلامى گرديد.

با ظهور تركان سلجوقى در اصفهان، اين شهر به صورت يكى از مراكز مهم تبادل افكار و عقايد گوناگون و پايگاه عظيم علوم و معارف اسلامى قرار گرفت، به طورى كه دانش پژوهان از دورترين نقاط كشورهاى اسلامى براى كسب دانش به اين شهر روى مى‏آوردند.

سلجوقيان به همراه وزير دانشمند خود، خواجه نظام الملك، نظاميه اصفهان و مراكز متعدد علمى ديگرى مانند مدرسه ملك شاهى و مسجد جامع كنونى اصفهان را ايجاد كردند.

با ظهور دولت شيعى مذهب صفويه، مردم ايران به تشيع گرويدند و شهر اصفهان در بين سالهاى 1000 تا 1006 ه .ق به عنوان پايتخت ايران قرار گرفت.

در اين دوره مجددا شهر اصفهان به عنوان بزرگترين و معروفترين كانون علمى و فرهنگى ايران قرار گرفت و ركود علمى دوره ايلخانان و مغول جبران گرديد.

در دوره صفويه مدارس علمى متعددى مانند مدرسه چهارباغ (امام صادق عليه‏السلام)، مسجد امام (شاه سابق) و ... ساخته شد و علماء و دانشمندان بزرگى مانند شيخ بهايى، ميرداماد، ملاصدرا، علامه مجلسى، ملا محسن فيض و ديگران در اين دوره پا به عرصه ظهور گذاشتند.

نخستين حوزه علميه شيعى را در اصفهان محددوم از اصحاب ائمه عليهم‏السلام تشكيل داده‏اند كه به منظور نشر احاديث ائمه اطهار عليهم‏السلام شاگردانى را به دور خود گردآورده بودند.

از نخستين محدثان شيعى مى‏توان از عبدالسلام اصفهانى از اصحاب امام باقر عليه‏السلام و عثمان اصفهانى، عمر اصفهانى و محمد بن سليمان اصفهانى از اصحاب امام صادق عليه‏السلام ياد نمود.

نخستين كرسى رسمى تدريس علوم اسلامى در اصفهان در زمان حكومت آل‏بويه به همت وزير دانشمند آن صاحب بن عباد (متوفى 385 ه .ق) تشكيل يافته است. صاحب بن عباد خود در مسجد جامع اصفهان داراى كرسى تدريس بود كه به صفه صاحب معروف بوده است.

با سقوط دولت آل بويه و آل زيار حوزه نوپاى شيعه از حركت باز نايستاد و مدارس مختلفى مانند مدرسه اوزن حسن، مدرسه جعفريه، دارالسياده، مدرسه سلطان بخت آغا و مدرسه شهشهان در دوره‏هاى تاريخى مختلف نشان از حيات علمى حوزه‏هاى شيعه در اصفهان در ميان جمعيت اكثريت اهل تسنن مى‏باشد.

حوزه علميه اصفهان در دوره صفويه

حوزه علميه اصفهان پس از انتقال پايتخت صفوى از قزوين به اصفهان، حيات ديگرى يافت و اصفهان به «دارالعلم شرق» لقب يافت. در دوره صفويه مدارس متعددى تأسيس و يا بازسازى شد و عالمان و فقيهان بزرگ شيعه به پايتخت صفويه (اصفهان) دعوت شدند. از عالمان بزرگى كه در دوره صفويه در برپايى و حفظ حوزه علميه اصفهان نقش قابل توجه‏اى ايفاء كردند مى‏توان از: محقق كركى مشهور به محقق دوم، شيخ بهايى، آقا جمال خوانسارى، ملا عبدالله تسترى، محقق خوانسارى، مجلسى اول، مجلسى دوم، ميرفندرسكى و محقق سبزوارى ياد كرد.

از ويژگى‏هاى دوره صفويه تدريس مواد درسى مختلف، چون فقه، اصول، فلسفه، هيئت رياضيات، حديث، رجال و غيره مى‏باشد. فقهاء و بزرگانى كه از حوزه‏هاى اين دوره برخاسته‏اند، آثار ارزشمند و متقنى از خود برجاى گذاشته‏اند كه در دوره‏هاى پيشين و پسين كمتر مى‏توان نظير آن را ديد. از جمله آثار مهم اين دوره مى‏توان از بحار الانوار (علامه مجلسى)، قبسات (ميرداماد)، كشف اللثام (فاضل هندى) و ... نام برد.

مدارس دينى در دوره صفويه

در دوره صفويه اهتمام زيادى به ساخت مدارس علميه صورت پذيرفت به طورى كه تنها در شهر اصفهان بالغ بر 96 مدرسه بنا گرديد كه 24 مدرسه از آنها هنوز پابرجاست.

برخى از مدارس باقى مانده از دوره صفويه عبارت است از:

نام مدرسه بانى ، سال بنا (ه .ق)نشانى امام صادق عليه‏السلامسلطان حسين 1118 خيابان چهارباغ جلال يه جلال‏الدين محمد، پزشك1114خيابان احمدآباد شاه حسين صفوى جده بزرگجَده شاه‏عباس‏ دوم 1050 بازار بزرگ اصفهان ذوالفقارــ950بازار بزرگ اصفهان، محله نيم‏آور شفيعيه1067محله دردشت، خيابان ابن سينا عربان(آيت‏الله ‏خادمى)ــــنزديك بازارچه حسن‏آباد كاسه‏گرانميرمحمدمهدى حسنى1104نزديك ميدان قيام معروف به حكيم الملك مسجد حكيممحمدداود ملقب به تقرب‏خان،1073ــ طبيب شاه عباس دوم ملا عبداللهشاه‏عباس‏اولحدود 1030نزديك ميدان امام ميرزا حسينعزت‏نساءخانم1099بازارچه بيد آباد، جنب مدرسه سيد ناصريهــحدود 1020جنب مسجد امام نوريهميرزا نورالدين‏محمد جابرى‏انصارى1064بازار بزرگ اصفهان نيم‏آورد (آور)زينب بيگم (زن حكيم الملك)حدود 1117ــ هارونيهدورمنش خان918جنب امام‏زاده هارون ولايت ساروتقىساروتقى وزير شاه صفى1053ــ و شاه عباس دوم

از ديگر مدارس به جاى مانده از اين دوره مى‏توان از مدارس سليمانيه، على‏قلى‏آقا، ميرزا تقى، خالصيه، حكيميه، حوابيگم، حاج شيخ محمدعلى، جده كوچك، امامزاده اسماعيل و ميرزا شاه حسين نام برد.

مدارس حوزه علميه اصفهان پس از دوره صفويه

حوزه علميه اصفهان پس از دوران درخشش خود در قرن يازدهم هجرى قمرى، با هجوم افغانها و سقوط حكومت صفوى دچار مشكلات و نابسامانى‏هاى فراوان گرديد و با ركود مواجه شد. به طورى كه در دوره 150 ساله حكومت صفويه 96 مدرسه بنا گرديده و در دوره‏هاى بعد تنها يازده مدرسه بنا گرديده است.

از آن جمله، در دوره افشاريه تنها مدرسه «ميرزا مهدى» به وسيله ميرزا مهدى خان اشتهاردى از مستوفيان عهد نادرى بنا گرديد و در دوره زنديه، فعاليت در امر مدرسه‏سازى به چشم نمى‏خورد، اما در دوره قاجاريه حوزه علميه اصفهان از اين ركود تا حد بسيار زيادى خارج شد و مدارس متعددى مانند مدرسه صدر، مدرسه پا قلعه، مدرسه ركن الملك، مدرسه مسجد رحيم خان احداث گرديد.

در اين دوره بزرگترين مركز علمى اصفهان مدرسه صدر بود كه توسط محمدحسين خان صدر اصفهانى (صدر اعظم فتحعلى شاه) در نيمه دوم قرن سيزدهم بنا گرديد و شخصيت‏هاى نام آورى مانند: آيت الله شيخ عبدالحسين محلاتى (متوفى 1323 ه .ق)، حكيم نامدار جهانگير خان قشقايى (متوفى 1328 ه .ق)، حكيم و زاهد نامدار آخوند ملا محمد كاشى (متوفى 1333 ه .ق)، فقيه بزرگ ملا محمد حسين فشاركى (متوفى 1353 ه .ق)، سيد محمد نجف آبادى، سيد مير على نجف آبادى، آيت الله شيخ محمدرضا مسجد شاهى و ديگر بزرگان در آن به تدريس و تحصيل پرداختند.

در دوره حكومت رضاشاه فشارهاى متعددى بر حوزه‏هاى علميه كشور از جمله حوزه علميه اصفهان وارد گرديد. بسيارى از طلاب حوزه مجبور به ترك تحصيل شدند و دروس حوزه علميه اصفهان به صورت نيمه تعطيل درآمد. برخى از مدارس مانند مدرسه چهارباغ، پس از تعطيلى، در دست حكومت قرار گرفت. در مدرسه‏هاى دينى طلاب قادر به استفاده از لباس روحانيت نبودند.

در اين استان كه عالمان بسيارى زندگى مى‏كردند طلاب معمم به 700 نفر تقليل پيدا كرد و از ميان روحانيون اعم از مجتهدين، مدرسين، محدثين و ائمه جماعات در سطح استان تنها به 344 نفر جواز استفاده از لباس روحانيت داده شد.

با فرا رسيدن شهريور 1320 ه .ش و سقوط رضاشاه، فشار بر حوزه‏ها كاهش پيدا كرد و مدارس علميه اصفهان رونقى نسبى يافت و مدرسين بزرگى مانند: حكيم نامدار آقا شيخ محمود مفيد (متوفاى 1382 ه .ق)، مجتهد بزرگوار آقا سيد على‏اصغر مدرس (متوفاى 1395 ه .ق)، حاج شيخ على مشكوة (متوفاى 1410 ه .ق)، آيت الله حاج شيخ حسن صافى (متوفاى 1416 ه .ق)، آيت الله حاج سيد احمد فقيه امامى (1414 ه .ق) و ديگران به تدريس دروس مختلف پرداخته‏اند.

حوزه علميه اصفهان پس از انقلاب اسلامى

پس از انقلاب اسلامى تحولى چشمگير در حوزه‏هاى علميه كشور و حوزه علميه اصفهان به وجود آمد و جوانان بى‏شمارى به اين حوزه روى آوردند. اين استقبال فراوان موجب گرديد تا زعماى حوزه علميه اصفهان به برنامه ريزى جديدى با توجه به نيازهاى فراوان جامعه بپردازند.

هم اكنون بالغ بر 23 مدرسه علميه در حوزه علميه اصفهان به تربيت علوم دينى اشتغال دارند. مركز اين مدارس، «مدرسه صدر» واقع در بازار مى‏باشد و 3500 طلبه در اين حوزه با مديريت حضرت آيت الله مظاهرى به فعاليت درسى اشتغال دارند.

برخى از مدارس، تحت برنامه حوزه علميه اصفهان و برخى ديگر مستقل مى‏باشند.

مدارس تحت برنامه عبارتند از: مدرسه ذوالفقار، مدرسه دارالحكمه، مدرسه امام صادق عليه‏السلام، مدرسه جد بزرگ، مدرسه امام هادى عليه‏السلام (الهادى).

حوزه علميه اصفهان علاوه بر تحت پوشش قرار دادن مدارس شهرستان اصفهان، مدارس دينى برخى از شهرستان‏هاى استان از قبيل: شاهين شهر، فلاورجان، خمينى شهر، فولاد شهر و درچه را نيز تحت پوشش برنامه درسى خود قرار داده است.

ساير مدارس استان تحت پوشش حوزه علميه قم مى‏باشند كه تعداد آنها به 14 مدرسه مى‏رسد.

اين مدارس عبارتند از:

اميرالمؤمنين (آران و بيدگل)، مشكوة (خمينى شهر)، آيت الله علوى (خوانسار)، امام صادق عليه‏السلام (خوراسگان)، كل مدارس (شهرضا)، ولى عصر(عج) (قمصر)، آيت الله يثربى (كاشان)، آيت الله مدنى (كاشان)، دارالعلم (كاشان)، مصطفويه (كاشان)، امام خمينى(ره) (كاشان)، امام محمدتقى عليه‏السلام (مباركه)، جعفرى (نائين)، جامعة الامام المنتظر(عج) (نجف آباد). علاوه بر اين، در اصفهان مدارسى نيز به صورت مستقل اداره مى‏شوند.

اين مدارس عبارتند از:

ـ صدر خواجو، ـ باقريه، ـ محموديه، ـ الغدير، ـ نيم‏آور، ـ آيت الله خادمى، ـ ملا عبدالله، ـ جد كوچك، ـ كاسه‏گران، ـ ميرزا حسينى، ـ شفيعيه، ـ خالصيه.

مدارس تأسيس شده پس از انقلاب اسلامى

1ـ مدرسه اميرالمؤمنين عليه‏السلام در سال 1400 ه .ق به همت حجت الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد نورالدين جعفريان بنا گرديد. مدرسه فوق در دو طبقه و داراى 80 حجره مى‏باشد.

2ـ مدرسه الغدير در سال 1405 ه .ق به صورت مدرسه در آمده است و در اختيار حوزه علميه قرار گرفته است. مساحت اين مدرسه 2400 متر مى‏باشد.

3ـ مدرسه باقر العلوم عليه‏السلام در سال 1405 ه .ق به همت آيت الله سيد كمال فقيه ايمانى تأسيس گرديده است. اين مدرسه در دو طبقه و داراى 25 حجره مى‏باشد.

4ـ مدرسه محموديه در سال 1415 ه .ق به همت آقاى حاج محمود صفاكار (از نيكوكاران اصفهان) و زير نظر آيت الله حاج سيد حسن فقيه امامى در سه طبقه بنا شده است.

5ـ مدرسه جواديه مدرسه جواديه، مدرسه‏اى است متصل به مدرسه محموديه كه در اصل منزل مسكونى بوده و با تغييراتى به صورت مدرسه درآمده است. اين مدرسه وابسته به مدرسه ذوالفقار مى‏باشد.

حوزه علميه خواهران اصفهان به‏خاطرجايگاه علمى‏اش،ازديربازموردتوجه دانش‏پژوهان‏ازتمامى‏نقاط ايران بوده است و مردان و زنان بسيارى به دانش اندوزى در اين خطه پرداخته‏اند.

وجود زنان محدثه و فاضله در ميان زنان اين منطقه مانند: بنت‏المنشار، ام‏شمس اصفهانى، ام‏هانى (عفيفه اصفهانى)، آمنه‏بيگم (دختر مجلسى)، بانو امين (مجتهده اصفهانى) و زنان ديگر نشان از توجه بانوان اصفهان به علوم اسلامى است.

سيستم فراگيرى علوم اسلامى در گذشته بدين گونه بوده است كه اين بانوان در نزد محارم خود و يا عالمان و فقيهان ديگر با سختى‏هاى فراوان به تحصيل مى‏پرداختند.

اما در سالهاى اخير (1344 ه .ش)، به همت حاجيه خانم امين (بانو، مجتهده ايرانى) اولين مركز تحصيل و تربيت علوم اسلامى براى بانوان تأسيس گرديد و آيات و مدرسين بزرگى مانند حاج سيد حسين فقيه امامى و حاج شيخ محمود شريعت ريزى با تدريس خود در اين مدارس به اين حركت تداوم و پشتوانه بخشيدند.

برنامه درسى حوزه‏هاى علميه خواهران

در حوزه‏هاى علميه خواهران پايه‏هاى درسى متعددى تدريس مى‏شود. در كنار تدريس علوم مرسوم حوزوى، دروس ديگرى نيز مانند تفسير، عقايد، اخلاق، تاريخ اسلام و ... تدريس مى‏شود. تدريس علوم حوزوى در حوزه علميه خواهران از سطح مقدمات تا دوره سطح عالى (كفايه) برقرار مى‏باشد. برخى از بانوان نيز به درس خارج فقه و اصول اشتغال دارند.

درسهاى فلسفه از قبيل بداية الحكمة و نهاية الحكمه به صورت عمومى و ساير كتب فلسفى مانند منظومه و اسفار نيز به صورت خصوصى تدريس مى‏شود.

مدارس ويژه خواهران

1ـ مكتب فاطمه عليهاالسلام مكتب فاطمه در سال 1344 ه .ش با همت حاجيه خانم امين (بانو، مجتهده ايرانى) و به سرپرستى خانم همايونى از زنان فاضله تأسيس گرديده است. اين مكتب اولين مدرسه‏اى است كه براى تعليم و تربيت دينى بانوان در اصفهان بنا گرديده است. در اين مدرسه مدرسان بزرگى مانند آيت الله امامى و شريعت ريزى تدريس مى‏كرده‏اند و حاجيه خانم امين نيز خود به تدريس اخلاق و تفسير در اين مدرسه اشتغال داشت.

اين مدرسه در سالهاى خفقان و ستم شاهى كه سعى بر اشاعه فرهنگ مبتذل در جامعه داشت، نقش قابل توجهى در حفظ فرهنگ اسلامى در ميان بانوان داشته است.

در اين مدرسه پايه‏هاى مختلف درسى از مقدمات تا كفاية الاصول، تدريس مى‏شده است و بانوان فاضله و پرهيزكارى كه از تربيت شدگان مكتب حاجيه خانم امين بوده‏اند، برخاسته‏اند. مكتب حضرت فاطمه عليهاالسلامدر مجاورت مسجد سيد قرار دارد.

2ـ مكتب حضرت زينب عليهاالسلام مكتب حضرت زينب در سال 1354 ه .ش زير نظر آيت الله حاج شيخ محمود شريعت ريزى تأسيس گرديد. سرپرستى مدرسه با خانم زهره مدرس (از خاندان علمى مدرس) مى‏باشد.

در اين مدرسه سطوح مختلف از مقدمات تا عالى نظير رسايل، مكاسب، كفايه و شرح منظومه تدريس مى‏شود. در حال حاضر نزديك به صد نفر در اين مدرسه به تحصيل اشتغال دارند.

مدرسه در دروازه دولت مقابل درمانگاه قاندى قرار دارد.

3ـ مدرسه الزهراء عليهاالسلام مدرسه الزهراء عليهاالسلام در سال 1358 ه .ش به همت حجت الاسلام و المسلمين سيد مرتضى هاشمى تأسيس گرديده است و خانم ميرشفيعى مديريت مدرسه را بر عهده دارند.

در اين مدرسه دروس مختلف از مقدمات تا سطوح عاليه تدريس مى‏شود و تعداد طالبان دانش در اين مدرسه بيش از صد نفر است. اين مدرسه در كنار مسجد امام جعفر صادق عليه‏السلام در خيابان صائب قرار دارد.

4ـ مدرسه النفيسه مدرسه نفيسه به وسيله مؤسسين موسسه دينى احمديه تأسيس گرديده است. در اين مدرسه دروس سطح تدريس مى‏شود. كتابخانه مدرسه داراى پانزده هزار جلد كتاب مى‏باشد و حدود هفتاد نفر در اين مدرسه به تحصيل علوم دينى اشتغال دارند.

اين مدرسه در كوى شيخ ابو مسعود نزديك بيت مرحوم آيت الله خادمى قرار دارد.

5ـ مدرسه كتابخانه اميرالمؤمنين عليه‏السلام در كتابخانه اميرالمؤمنين عليه‏السلام واقع در خيابان احمدآباد، دروس علوم حوزوى براى بانوان در سطح‏هاى مختلف تدريس مى‏شود و به اين ترتيب، در اين مكان، مدرسه‏اى براى بانوان شكل گرفته است.

برنامه‏هاى درسى حوزه برادران

پيرامون سطح تحصيلات حوزوى و سطح آموزش در مدارس اين شهرستان مى‏توان گفت برنامه آموزشى اين مدارس مطابق با دستورالعملى است كه از سوى شوراى برنامه‏ريزى حوزه علميه اصفهان و زير نظر نماينده ولى فقيه، حضرت آيت الله مظاهرى تدوين و ابلاغ مى‏شود.

در اغلب مدارس تحت برنامه، خدمات گوناگون رفاهى و بهداشتى مانند غذا، خوابگاه، سرويس‏هاى بهداشتى، نوشت‏افزار و شهريه ارائه مى‏شود.

راجع به برنامه‏هاى درسى مى‏توان گفت از ابتدا كه فرد با مدرك سوم راهنمايى يا ديپلم پذيرفته مى‏شود دروسى مانند ادبيات فارسى، سيوطى، مغنى، هدايه و عوامل، منطق و عقايد و دروس حوزوى مرحله سطح و درس خارج فقه و اصول نيز در برنامه‏هاى درسى قرار دارند. علاوه بر آن برنامه‏هاى درسى به شكلى است كه روزانه درس‏هايى در رشته‏هاى فقه و اصول، تفسير، عقايد، حديث، نهج‏البلاغه، تعليم و تجويد و حفظ قرآن، نحو، صرف، معانى، بيان، بديع، منطق، فلسفه، بررسى جامعه و تاريخ تشكيل مى‏شود و دركل برنامه‏هاى درسى مفيدى ارائه مى‏شود.

برنامه‏هاى درسى حوزه علميه خواهران در مدارس دينى خواهران حداكثر رتبه درسى تا شرح لمعه و اصول فقه و منظومه مى‏باشد و تعداد نفرات تحصيل كننده در نوسان مى‏باشند. علاوه بر آن، جلسات درسى حوزه ويژه خواهران در حسينيه‏ها و منازل افراد خيّر نيز تشكيل مى‏شود كه جزء مراكز درسى به حساب نمى‏آيند و كسانى هستند كه بدين صورت مراحل تحصيلى را گذرانده‏اند و حتى برخى رسائل، مكاسب، كفايه‏الاصول و كتب درسى فلسفه را نيز خوانده‏اند و از مفاخر شهر اصفهان به شمار مى‏روند.

عده‏اى از همسران و يا دختران علما به شكل خصوصى، مراحل تحصيلى را در محضر آنان مى‏گذرانند كه خود گامى مؤثر در اين زمينه خواهد بود.

مدرسين حوزه علميه اصفهان در دوره معاصر

درس خارج فقه و اصول

ـ آيت الله حسن صافى اصفهانى ـ آيت الله سيد جلال الدين طاهرى ـ آيت الله سيد محمد على صادقى ـ آيت الله سيد حسن فقيه ايمانى ـ آيت الله محمد كلباسى ـ آيت الله محمد ناصرى ـ آيت الله حيدر على محقق ـ آيت الله سيد حسن مدرس ـ آيت الله عباسعلى روحانى ـ آيت الله خادمى ـ آيت الله مظاهرى ـ آيت الله رحيميان ـ آيت الله احمد زاهد پور نجفى ـ آيت الله ابوالقاسم انصارى ـ آيت الله سيد مصطفى شريعتى درچه‏اى ـ آيت الله محمد تقى مجلسى ـ آيت الله سيد مجتبى مير صادقى ـ حجت الاسلام رضا يزدى ـ حجت الاسلام سيد حجت موحد ابطحى

دروس سطح

ـ حجت الاسلام محمود شريعت ريزى ـ حجت الاسلام محمد حكيم‏الهى ـ حجت الاسلام سيد كمال الدين فقيه ايمانى ـ حجت الاسلام على اكبر فقيه ـ حجت الاسلام مهدى مظاهرى ـ حجت الاسلام رمضانعلى جان نثارى ـ حجت الاسلام مهدى اجلوئيان ـ حجت الاسلام مهدى فقيه ايمانى ـ حجت الاسلام محمد على ابراهيمى ـ حجت الاسلام محمد مخروئيه ـ حجت الاسلام رمضانعلى املائى ـ حجت الاسلام محمد على اژه‏اى ـ حجت الاسلام رئوف حق پرست ـ حجت الاسلام عليرضا منتظر القائم ـ حجت الاسلام مختار ظهيرى ـ حجت الاسلام سيد مرتضى موحد ابطحى ـ حجت الاسلام محمد رضا نظرى ـ حجت الاسلام على مير حيدرى ـ حجت الاسلام ضياء فقيه ـ حجت الاسلام سيد محمد صادقى ـ حجت الاسلام سيد محمد فقيه ايمانى ـ حجت الاسلام سيد محمد على هاشم‏زاده ـ حجت الاسلام محمد محقق دولت آبادى ـ حجت الاسلام محمود صادقى ـ حجت الاسلام محمد روضاتى ـ حجت الاسلام سيد رضا كلاهدوزان ـ حجت الاسلام سيد مجتبى مير صادقى ـ حجت الاسلام حسن منصورزاده ـ حجت الاسلام مهدى على‏نيا ـ حجت الاسلام سيد باقر علوى ـ حجت الاسلام سيد محمد على بهشتى نژاد ـ حجت الاسلام محمد باقر نبوى ـ حجت الاسلام جعفر آزاد منش ـ حجت الاسلام اكبر زارعان ـ حجت الاسلام محمود فقهى ـ حجت الاسلام سيد حسن حسينى ـ حجت الاسلام سيد على جزائرى ـ حجت الاسلام محمد رضا نظرى ـ حجت الاسلام مصطفى بهره‏مند ـ حجت الاسلام سيد على موسوى ـ حجت الاسلام باقر امامى ـ حجت الاسلام عبد الرحمان سخاوتى ـ حجت الاسلام براتعلى سعيدى ـ حجت الاسلام سيد حسن مهاجر ـ حجت الاسلام على محمد گلپايگانى ـ حجت الاسلام سيد ابوالحسن مهدوى ـ حجت الاسلام على عبوديت ـ حجت الاسلام محمد تقى سنائى ـ حجت الاسلام حسين نصر ـ حجت الاسلام سيد جواد روحانى ـ حجت الاسلام عباسعلى انصارى ـ حجت الاسلام حسينى ـ حجت الاسلام حبيب الله فضائلى ـ حجت الاسلام معمار منتظريين و ...

مدارس علميه توابع اصفهان

در بسيارى از شهرهاى استان اصفهان از ديرباز مدارس علميه‏اى وجود داشته كه هر كدام داراى آثار و بركات علمى و دينى قابل توجه بوده‏اند و بسيارى از شخصيت‏هاى علمى ـ مذهبى شيعه از اين حوزه‏ها برخاسته‏اند.

ـ اردستان در شهرستان اردستان سه مدرسه قديمى و يك مدرسه جديد التأسيس به شرح زير وجود دارد:

1ـ مدرسه حاج سيد نورالدين مدرسه حاج سيد نورالدين در شمال غربى مسجد جامع اردستان واقع است و به همت مرحوم حاج حسين نورالدين اردستانى در سال 1069 ه .ش تأسيس شده است. در زمان مرجعيت آيت الله بروجردى و آيت الله گلپايگانى مدرسه‏اى بسيار فعال بود و فعاليتهاى زيادى در مبارزه با فرقه‏هاى گمراه و نيز احياء دين انجام داده است ولى در حال حاضر فعاليت حوزوى در آن انجام نمى‏شود.

2ـ مدرسه طاهريه مدرسه طاهريه يكى ديگر از مدارس قديمى شهرستان بوده كه به دست ميرزا محمدطاهر اردستانى ساخته شده و در دوره حكومت پهلوى دوم تخريب، و تبديل به مدرسه دولتى گرديد.

3ـ مدرسه علميه جديد مدرسه‏اى در سال 1365 ه .ش به همت سازمان اوقاف و امور خيريه و امام جمعه اردستان تأسيس شده است. اين مدرسه دو طبقه و داراى بيست حجره و دو مدرس است.

4ـ مدرسه حاج ميرزا على مدرسه‏اى نيز در روستاى كچومثقال از توابع اردستان، توسط مرحوم حاج ميرزا على طبائى تأسيس شده است. اين مدرسه در كنار حسينيه و مسجد محل مى‏باشد. در دوره خفقان حكومت پهلوى كه اكثر حوزه‏ها به تعطيلى كشيده شده بود، اين حوزه به علت دور افتادگى تعطيل نگرديد و به فعاليت حوزوى خود ادامه داد، اما در حال حاضر فعاليت درسى ندارد.

ـ خمينى شهر 1ـ مدرسه آيت الله مشكوة مدرسه علميه مشكوة اولين مدرسه علمى خمينى شهر است كه توسط آيت الله حاج شيخ على مشكوة در زمان مرجعيت آيت الله العظمى آقا سيد ابوالحسن اصفهانى تأسيس گرديد و در زمان آيت‏الله‏العظمى بروجردى توسعه يافته است.

2ـ مدرسه علميه اماميه مدرسه علميه اماميه خمينى شهر كه در محله [بار] فروشان اين شهر واقع است در حدود سال 1350 ه .ش تأسيس گرديد و داراى 13 حجره مى‏باشد.

3ـ مدرسه علميه حضرت حجت(عج) مدرسه حضرت حجت(عج) در محله اندوان خمينى شهر واقع است و داراى ده حجره مى‏باشد. اين مدرسه در سال 1352 توسط آيت الله حاج آقا حسين خادمى و همكارى عده‏اى ديگر ساخته شده است.

4ـ مدرسه علميه باقر العلوم عليه‏السلام مدرسه باقر العلوم عليه‏السلام در محله آدِرْيان خمينى شهر، در سال 1392 ه .ق ساخته شده است. اين مدرسه در يك طبقه و داراى ده حجره مى‏باشد.

ـ خوانسار 1ـ مدرسه علميه مريم بيگم مدرسه علميه مريم بيگم، در قرن يازدهم در دوره حكومت شاه سليمان صفوى در شهر خوانسار بنا شده است. اين مدرسه محل تحصيل بسيارى از آيات عظام و علما و فضلا بوده است. چهره‏هاى برجسته‏اى چون آيت الله العظمى حاج سيد محمدتقى خوانسارى، آيت الله العظمى حاج سيد احمد خوانسارى، آيت الله العظمى حاج سيد محمدرضا گلپايگانى و آيت الله حاج شيخ ابوالفضل خوانسارى در اين مدرسه مراحلى از تحصيل خود را گذرانده‏اند.

2ـ مدرسه علميه ميرباقرى مدرسه علميه ميرباقرى به عنوان يكى از مدارس قديمى خوانسار، داراى قدمت دويست ساله است. مدرسه در سال 1232 ه .ق توسط شخصى به نام حاج مير باقر ساخته شده است. در حال حاضر نيز مشغول فعاليت حوزوى است. اين مدرسه در محله دو راه در شهر خوانسار قرار دارد.

3ـ مدرسه علميه ولى‏عصر(عج) مدرسه علميه ولى عصر(عج) خوانسار به وسيله حجت الاسلام و المسلمين حاج سيد مهدى ابن الرضا تأسيس گرديد و از سال 1357 ه .ش فعاليت درسى خود را آغاز كرد. اين مدرسه كه به نام حوزه علميه ولى عصر شهرت دارد، در خيابان شهداء خوانسار واقع است و از بخش‏هايى چون بخش ادارى، مدرس‏ها، خوابگاه و محل سكونت مدرسين، خوابگاه و محل سكونت طلاب، خوابگاه متأهلين، كتابخانه و سالن غذاخورى تشكيل شده است. در اين مدرسه طلاب در رتبه‏هاى درسى مقدمات، سطح متوسطه و عالى و دوره خارج تحصيل علم مى‏كنند.

ـ خورسگان 1ـ مدرسه علميه امام صادق عليه‏السلام مدرسه علميه امام صادق عليه‏السلام، يكى از مدارس شهر خوراسگان است كه توسط آيت الله آقاى حاج شيخ مرتضى مقتدائى، در سال 1361 اين مدرسه ساخته شد. اين مدرسه داراى 55 حجره، سه مدرس، سه سالن بزرگ و نيز كتابخانه مى‏باشد. اين مدرسه داراى دو طبقه و در خيابان اباذر اين شهر واقع است.

2ـ مدرسه علميه خواهران در شهر خوراسگان در جوار امام‏زاده ابوالعباس، يك حوزه علميه قرار دارد كه جمع زيادى از خواهران در آن به تحصيل علوم دينيه اشتغال دارند.

ـ فريدن مدرسه علميه منتظريه مدرسه علميه منتظريه در شهر داران، مركز شهرستان فريدن، واقع است. اين مدرسه در سال 1365، توسط حجت الاسلام و المسلمين سيد امين الله معين الدينى در دو طبقه ساخته شده است و طلاب آن در سطح مقدمات و متوسطه مشغول تحصيل مى‏باشند.

ـ گرگويه مدرسه علميه دستجرد مدرسه علميه دستجرد (يكى از روستاهاى بخش گركويه اصفهان)، در كنار امام‏زاده سلطان سعيد عليه‏السلام ساخته شده و داراى دو طبقه با دوازده حجره و يك مدرس مى‏باشد.

ـ زرين شهر مدرسه علميه زرين شهر مدرسه علميه زرين شهر در سال 1325 ه .ش توسط حجت الاسلام و المسلمين آيت الله حاج شيخ محمود شريعت ريزى تأسيس شده است. طلاب اين مدرسه در سطح مقدمات و سطح مشغول تحصيل مى‏باشند. ـ زواره مدرسه علميه زواره مدرسه علميه زواره در حدود 160 سال قبل به وسيله حاج لطفعلى خان ترشيزى (كاشمرى) تأسيس شد. اين مدرسه سالها محل فعاليت علمى طلاب بوده است. در سال 1300 ه .ش، در زمان حكومت پهلوى اول غصب گرديد و به صورت دبستان دولتى درآمد، اما در سال 1364 مجددا به حوزه علميه بازگردانده شد. اين مدرسه داراى هشت حجره مى‏باشد و در جوار امام‏زاده يحيى، در محله سرباز واقع است.

ـ سميرم مدرسه علميه امام جعفر صادق عليه‏السلام مدرسه علميه امام جعفر صادق عليه‏السلام در سال 1358 ه .ش در سميرم ساخته شده است. اين مدرسه داراى دو طبقه است و طلاب تا مقدمات و سطح در آن تحصيل مى‏كنند.

ـ شهرضا (قمشه) 1ـ مدرسه علميه حسينيه سادات مدرسه حسينيه‏سادات شهرضا، در سال 1330 ه .ش تأسيس گرديد و سرپرستى آن به عهده آيت‏الله حاج سيدمهدى حجازى بوده است. آيت‏الله حجازى در اين مدرسه تدريس درس خارج فقه دارند و محل آن در خيابان ابوذر است.

2ـ مدرسه علميه صاحب الزمان(عج) مدرسه علميه صاحب الزمان(عج) در سال 1350 ه .ش به همت حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ غدير مميز تأسيس شده است. در اين مدرسه طلاب در رتبه‏هاى مقدمات، سطح متوسط و سطح عالى مشغول به تحصيل مى‏باشند. اين مدرسه در خيابان صاحب الزمان(عج) واقع است.

3ـ مدرسه علميه اقدميه مدرسه اقدميه در سال 1335 ه .ش زير نظر حجت الاسلام حاج شيخ نصرالله زارعان در محله فضل آباد شهرضا، در خيابان صاحب الزمان(عج) تأسيس گرديد. طلاب اين مدرسه در رتبه‏هاى مقدمات، سطح متوسط و عالى تحصيل مى‏نمايند.

4ـ مدرسه علميه امام حسين عليه‏السلام مدرسه علميه امام حسين عليه‏السلام در سال 1354 ه .ش به همت حجت الاسلام حاج سيد على‏اكبر قرشى در خيابان دكتر بهشتى شهرضا تأسيس شده است. اين مدرسه دو طبقه است و داراى پانزده حجره، دو سالن و يك مدرس مى‏باشد.

5ـ مدرسه علميه امام صادق عليه‏السلام (ويژه خواهران) مدرسه علميه امام صادق عليه‏السلام در سال 1355 ه .ش به همت حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ نعمت الله جعفرى تأسيس شده و محل تحصيل خواهران مشتاق علوم دينى است. اين مدرسه در خيابان حكيم صهبا، كوى شفيع شهرضا واقع است.

6ـ مدرسه علميه صاحب الزمان(عج) مدرسه علميه دار العلم صاحب الزمان(عج) شهرضا زير نظر حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ غدير على مميز تأسيس شده است. تعداد 250 حجره و سيصد واحد مسكونى در طرح آن وجود دارد كه پنج واحد آن به بهره‏بردارى رسيده است.

7ـ مدرسه حسينيه دهاقان مدرسه علميه حسينيه در شهر دهاقان، 18 كيلومترى غرب شهرضا، واقع است. اين مدرسه در سال 1384 ه .ق به همت آقاى شيخ نعمت الله اسماعيلى تأسيس گرديده است. اين مدرسه در انتهاى بازار دهاقان، خيابان شهيد موسوى قرار دارد و داراى دو طبقه و پانزده حجره مى‏باشد.

ـ فلاورجان مدرسه علميه فلاورجان مدرسه علميه فلاورجان در مركز شهر قرار گرفته است و در سال 1361 ه .ش تأسيس شده است. اين مدرسه به دو قسمت مجزا تقسيم شده است. يك قسمت آن به مردان و قسمت ديگر آن به زنان اختصاص دارد. اين مدرسه داراى دو طبقه و داراى هجده حجره و يك مدرس مى‏باشد.

ـ كاشان 1ـ مدرسه علميه سلطانى (امام) مدرسه علميه سلطانى (امام) در سال 1229 ه .ق، در دوره حكومت فتح على شاه قاجار تأسيس شده است. اين مدرسه داراى 52 حجره، مدرس و كتابخانه بوده است. طلاب علوم دينيه در اين مدرسه دوره مقدمات، سطح متوسط، عالى و خارج را تحصيل مى‏نمايند.

2ـ مدرسه آقا بزرگ مدرسه آقا بزرگ توسط حاج محمد تقى خانبان در دوره قاجاريه، قرن سيزدهم هجرى، ساخته شده است. اين مدرسه يكى از ميراث‏هاى فرهنگى كاشان است و طلاب هم اكنون نيز در آن به فعاليت‏هاى درسى اشتغال دارند.

3ـ مدرسه علميه ميان چال مدرسه ميان چال در بازار بزرگ كاشان واقع است و عده‏اى از طلاب در آن مشغول تحصيل مى‏باشند. اين بنا احتمالاً از دوره صفويه باقى مانده است. آيت‏الله حاج آقا رضا مدنى كاشانى يكى از مدرسين اين مدرسه بوده است.

4ـ مدرسه مصطفويه مدرسه مصطفويه يا درب يلان در سال 1236 هجرى به همت حاج مير محمدعلى كاشانى تأسيس گرديده است. اين مدرسه داراى دوازده حجره است و آيت الله حاج سيد محمدباقر مصطفوى كاشانى در سال 1366 ه .ش سرپرستى آن را بر عهده داشته‏اند.

5ـ مدرسه رزاقيه مدرسه رزاقيه پس از سال 1192 ه .ق توسط عبدالرزاق خان در كاشان احداث گرديده است.

6ـ مدرسه اعتمادى مدرسه اعتمادى توسط آيت الله سيد عباس اعتمادى، يكى از مدرسين و علماء كاشان، تأسيس شده و جمعى از طلاب حوزه علميه در آن اشتغال به تحصيل دارند.

7ـ مدرسه حاج محمد حسين تبريزى مدرسه حاج محمد حسين تبريزى يكى از بناهاى رفيع و بلند كاشان به شمار مى‏رود و در نزديكى مدرسه ميان چال قرار دارد.

8ـ مدرسه علميه آيت الله يثربى مدرسه علميه آيت الله يثربى در سال 1388 ه .ق توسط آيت الله حاج سيد مهدى يثربى تأسيس گرديده است. در اين مدرسه دوره‏هاى درسى از مقدمات تا سطح و خارج تدريس مى‏شود. مدرسه داراى 80 حجره مى‏باشد و در خيابان امام خمينى كاشان واقع است. مدرسه ولى عصر قمصر كاشان وابسته به اين مدرسه است.

9ـ مكتب كوثر (خواهران) مكتب كوثر مدرسه‏اى است وابسته به مدرسه آيت الله يثربى و در نزديكى آن قرار گرفته و به خواهران اختصاص دارد. اين مدرسه داراى هشت مدرس و شش حجره (خوابگاه) مى‏باشد.

10ـ مدرسه علميه ولى‏عصر(عج) مدرسه علميه ولى‏عصر(عج) در قمصر كاشان در چهار طبقه با پنجاه و پنج حجره و ده مدرس و يك كتابخانه تأسيس شده است. طلاب دوره مقدمات و سطح متوسط را در اين مدرسه تحصيل مى‏نمايند.

ـ گلپايگان مدرسه آيت الله گلپايگانى مدرسه آيت الله گلپايگانى در سال 1362 ه .ش توسط آيت الله گلپايگانى ساخته شد. اين مدرسه سه طبقه است و داراى شصت حجره و ده مدرس بزرگ مى‏باشد. اين مدرسه بسيار مجلل يكى از مراكز ديدنى شهر گلپايگان نيز به حساب مى‏آيد. مدرسه آيت الله گلپايگانى در خيابان شهيد مطهرى (گوگد) قرار دارد.

ـ نايين 1ـ مدرسه امام‏زاده مدرسه امام‏زاده در جوار امام‏زاده سيد على بن ابراهيم بن موسى بن جعفر واقع است. اين مدرسه دو طبقه و داراى بيست حجره مى‏باشد. بانى آن را آيت الله نايينى مى‏دانند و تأسيس آن به حدود يك‏صد سال قبل مى‏رسد.

2ـ مدرسه علميه جعفرى مدرسه علميه جعفرى يكى ديگر از مدارس نايين است كه در سال 1390 ه .ق توسط آيت الله جمال الدين نجفى نايينى تأسيس گشته و در خيابان امام واقع مى‏باشد. اين مدرسه داراى ده حجره است.

ـ نجف آباد 1ـ مدرسه علميه الحجة(عج) مدرسه الحجة (حجتيه) يكى از مدارس علميه شهر نجف آباد است كه توسط آقاى شيخ ابراهيم رياضى و آيت الله حاج شيخ احمد حججى تأسيس گرديده است. اين مدرسه دو طبقه است و داراى سى حجره و مدرس و كتابخانه است و رتبه‏هاى درسى مقدمات، سطح و عالى در آن تدريس مى‏شود. اين مدرسه در خيابان امام اين شهر واقع است.

2ـ مدرسه جامعة الامام المنتظر(عج) مدرسه جامعة الامام المنتظر(عج) در خيابان منتظرى شمالى شهر نجف آباد واقع است. اين مدرسه داراى سه طبقه است و در مجموع 180 حجره و چهار مدرس دارد. ساخت اين مدرسه در سال 1358 شروع شده است و بناى آن هنوز به اتمام نرسيده است.

3ـ مدرسه علميه زهرائيه (خواهران) مدرسه علميه زهرائيه در خيابان فردوسى شمالى نجف آباد واقع است و عده‏اى از خواهران در آن به تحصيل علوم حوزوى اشتغال دارند.

4ـ مدرسه علميه فاطميه (خواهران) مدرسه علميه فاطميه نجف آباد در خيابان امام، جنب مسجد جامع واقع است. در اين مدرسه عده‏اى از خواهران به تحصيل علوم دينى اشتغال دارند.

ـ نطنز 1ـ مدرسه علميه شهيد صدوقى مدرسه علميه شهيد صدوقى نطنز، در نزديكى مسجد جامع قديم قرار دارد. اين مدرسه در زمان پهلوى اشغال شده و با تغيير ساختمان آن، به دبيرستان دخترانه تبديل شده است. پس از پيروزى انقلاب اين مدرسه به حوزه علميه بازگردانده شده است.