موسیقی در استان ایلام
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
موسيقى از دير باز در اين مردم استان ايلام رايج بوده است. موسيقى اصيل محلى بوسيله گروهى نواخته مىشود كه به آنان لوطى و مطرب مىگويند.
آلاتى كه در اجراى موسيقى از آنها استفاده مىشوند عبارتند از:
كمانچه، تنبك، ساز و دهل و سورنا و نى لبك يا دوزهله
رايجترين مقامهاى موسيقى در ايلام كه ميان نوازندگان محلى در نقاط مختلف استان كاربرد دارند عبارتند از: چپى ساده، چپى وسط، ههل په رگه فتاى نرم، فتاى خانه ميرى، فتاى په پو و سليمانى، سه جاى نرم، سه جاى گرم و شاد.
مقامهاى مخصوص عزادارى عبارتند از:
«چه مه رى وه جنازه» «چه مه رى سه رخانى» «چه مه دى ده سگيرى»
مقامهايى كه از عربى وارد كردى ايلامى شدهاند و با لهجه كردى اجرا مىشوند عبارتند از: «داخل جن» و «قديم»
از ديگر مقامهاى موسيقى رايج در موسيقى كردى و محلى ايلام عبارتند از:
سهى سه ما يا سماع سنگين و ريتم سنگين، واران وارانه، عيدانه، عروسى نه ى توانم بر، له رزم له رزانه، سه وزه نو مرم، سه وزه گيانم، به و به و، له يلى باوانم، هه ى يو و ميه، ئه نار ده باخان (شعر طويل عاشقانه يا عارفانه)
ترانههاى رايج در ميان مردم ايلام به شرح زير مىباشد:
1ـ ترانه كار:
اين ترانه شامل سرودهايى است كه كشاورزان به هنگام كار در مزرعه و برداشت محصول آنها را معمولا با هم مىخوانند.
نمونه آن ترانه ئه نارده باخان به معنى انار در باغ است كه به هنگام در دو و به صورت هم صدا ميان درو كنندگان خوانده مىشود.
2ـ ترانه زنانه:
اين ترانه شامل بيتهايى است كه صرفا در مراسم زنانه يا براى زنان خوانده مىشود. همچنين لالايىها را مىتوان در اين نوع ترانهها جا داد.
3ـ ترانه آهنگ:
اين نوع ترانه كه معمولا با آهنگ همراه است و ضرب و يا ساز و دهل خوانده مىشود و مخصوص عروسيها و ساير مناسبتهاى شاد است. خواننده اين ترانه فقط مردان هستند كه همزمان با خواندن در مركز حلقه رقص قرار گرفته و با كف زدن، ترانهاش را با حركت رقص كنندگان تنظيم مىكند. اشعار اين ترانه دوبيتى هستند.
از مشهورترين اين ترانهها «وادان وارانه» «له رزم، له رزانه» مىباشند. در ميان مردم ايلام ترانه خواندن و رقص كردن امرى ناپسند است و كسى كه به اين دو عمل اقدام مىكند به حيثيت اجتماعى خود لطمه زده است.
در مراسم زنانه اغلب اوقات از نوار ترانههاى كردى كردستانى استفاده مىشود كه آهنگ آن شاد و امكان رقص بر طبق آنها براى زنان و دختران وجود داشته باشد.
