پوشش گیاهی استان آذربایجان شرقی

نسخهٔ ‏۲۰ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۲۲:۳۱

وجود كوهستانهاى مرتفع و قرار گرفتن آنها در مسير جريانات هوايى مديترانه‏اى و اطلس شمالى، پيدايش مناطقى را با بيش از 9 ماه پوشش برفى و دامنه‏هايى را با چشمه‏هاى فراوان سبب شده و اين پهنه را به صورت آبخيز دايمى رودخانه‏هاى بزرگ و كوچك متعددى درآورده است.

اين استان آبخيز دو حوضه بسته خزر و اروميه به شمار مى‏رود. قسمت ميانى آن، يعنى حد فاصل رشته كوههاى ميشو، قره داغ، قوشا داغ و سبلان از شمال و شرق و رشته كوه بز قوش و سهند از جنوب، به همراه گوشه جنوب غربى استان يعنى غرب كوههاى سهند و اربط، آبخيز شرقى درياچه اروميه را تشكيل مى‏دهند.

بقيه مناطق آذربايجان شرقى، قسمتى از حوضه آبريز خزر مى‏باشد كه كليه نزولات جوى در آن توسط دو شريان اصلى ارس در شمال و قزل اوزن در جنوب به درياى خزر مى‏ريزند.

قسمت جنوبى حوضه آبريز خزر شامل رودخانه قزل اوزن مى‏باشد. اين رودخانه كه از ارتفاعات مستور از برف چهل چشمه كردستان، در حدود شهرستان ديواندره سرچشمه گرفته، در مسيرى پرپيچ و خم در حدود ميانه، رودخانه‏هاى قرانقوى چاى، هشترود چاى، ميانه چاى، تركمان چاى، شهرچاى، قره چاى و آى دو غموش، كه از دامنه‏هاى شرقى سهند جارى است را با يك مسير غربى ـ شرقى دفعتا ضميمه خود مى‏سازد.

اين رودخانه از تنگه منجيل به بعد به نام سفيد رود خوانده مى‏شود و در انتها به درياى خزر مى‏ريزد.

رودخانه ارس نيز كه پرآب‏ترين رودخانه آذربايجان مى‏باشد از كوه هزار بركه تركيه كه در حدود ارضروم واقع است سرچشمه مى‏گيرد و از طريق ارمنستان به طرف سرحد ايران جارى مى‏گردد و پس از مشروب نمودن قسمتهايى از زمينهاى آذربايجان به درياى خزر مى‏ريزد. طول اين رودخانه در حدود 1072 كيلومتر مى‏باشد.

حوضه آبريز اروميه را در محدوده استان مى‏توان به دو قسمت شمالى و جنوبى تقسيم كرد. رودخانه آجى چاى كه شريان اصلى قسمت شمالى مى‏باشد، از ارتفاعات سبلان، قوشا داغ، آيناخلى، آغداش، بز قوش و دامنه‏هاى شمالى سهند سرچشمه مى‏گيرد. آجى چاى بزرگترين رود داخلى استان محسوب مى‏شود.

رودهاى وركش صوفيان، دريان، اسكو و آذر شهر نيز از رودهاى ديگر حوضه آبريز اروميه در اين قسمت به شمار مى‏روند كه از كوههاى قصبه، مورو و ميشو و دامنه‏هاى شمال غربى سهند سرچشمه گرفته و به طرف درياچه اروميه سرازير مى‏شوند.

قسمت جنوبى اين حوضه شامل دامنه‏هاى غربى و جنوبى سهند و دامنه‏هاى غربى كوههاى اربط و همچنين دشت عجب‏شير، مراغه و ملكان مى‏باشد. وجود كوههاى بلند و برفگير سهند و قلل كوههاى اربط و تخت سليمان، جارى شدن رودهاى پر آبى را در اين منطقه سبب شده است كه از آن جمله مى‏توان قلعه چاى، صوفى، مردوق، ليلان و قورى چاى را نام برد.

لازم به ذكر است كه در اين استان تعداد زيادى سدهاى خاكى و سنگى توسط شركت آب منطقه‏اى استان، سازمان كشاورزى و جهاد سازندگى احداث شده است كه در مهار آبهاى سطحى استان نقش عمده‏اى دارند.

مهمترين اين سدها عبارتند از: سد برنليق ميانه، سد آزغان اهر، سد يافتان سراب، سد ملاجيق هشترود، سد اردلان هريس، سد ملك كيان تبريز، سد علويان مراغه، سد اهر چاى، سد قرنقو هشترود، سد شهيد مدنى، سد خدا آفرين كليبر و سد گرم چاى ميانه.

منابع