منابع آب استان آذربایجان غربی

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۲۲:۲۶

آبهاى سطحى

به دليل شرايط زمين‏شناسى آذربايجان غربى، به غير از قسمت كوچكى از آبهاى ناحيه جنوب غربى مهاباد كه از طريق «زاب كوچك» به خليج فارس مى‏رود، بقيه آبهاى سطحى آذربايجان به درياچه اروميه يا از طريق رودهاى ارس و قزل‏اوزن به سوى درياى مازندران جارى مى‏گردند.

1ـ حوضه آبريز درياى مازندران

ـ ناحيه ماكو

در پيرامون ماكو چهار رودخانه اصلى جارى است كه رودخانه‏هاى سارى سو، اواجيق و زنگمار به هم متصل گرديده، به نام رودخانه زنگمار در محل عربلو وارد ارس مى‏شود. رودخانه قره سو از دامنه‏هاى شمال شرقى آرارات سرچشمه گرفته قبل از زنگمار و در غرب ناحيه پلدشت به ارس مى‏پيوندد.

ـ ناحيه خوى

در اين ناحيه رودهاى قطور چاى، الند چاى و آق چاى وجود دارد كه به آنها آب چشمه‏هاى شاهانك و اواوغلى اضافه مى‏گردد. وسعت حوضه آبريز رود قطور قريب به 840 كيلومتر مربع و مقدار آب سالانه آن 180 تا 200 ميليون متر مكعب برآورد گرديده است.

2ـ حوضه آبريز درياچه اروميه

ـ ناحيه سلماس

در اين ناحيه رودهاى دير على سو، زرين دره و زولا چاى جريان دارند كه به ترتيب از ارتفاعات مرزى هراويل، سارى چيچك و سارى داش سرچشمه مى‏گيرد.

مساحت حوضه آبريز رود زولا در محلى كه براى ايجاد مخزنى مناسب مى‏باشد، بالغ بر 850 كيلومتر مربع است.

ـ ناحيه اروميه

در اين ناحيه رودهاى نازلو چاى، روضه چاى، شهر چاى (برده سوه يا بكشلو چاى) و باراندوز چاى تأمين مى‏گردد.

نازلو رود از كوه كردستان تركيه سرچشمه گرفته و در شمال رباط قسمتى از آن خط سرحدى را تشكيل داده، وارد ايران مى‏شود و پس از تشكيل دادن دلتايى به دو شعبه تقسيم گرديده، وارد درياچه اروميه مى‏شود.

باراندوز چاى، از كوه سرحدى جمال الدين سرچشمه مى‏گيرد و به سوى شمال جارى مى‏شود و از روستاى باراندوز گذشته و از ماشقان به طرف شرق رفته و شعبه‏اى از باغ شيرين ضميمه آن شده و در جيران وارد درياچه اروميه مى‏شود.

ـ ناحيه نقده

رودخانه گدار در اين ناحيه جارى است و از سه شعبه اصلى رود اشنويه، گدار و چم غلطيان تشكيل يافته است. مساحت حوضه آبريز اين رود در محل دربند نقده قريب به 875 كيلومتر مربع است.

ـ ناحيه مهاباد

رودخانه مهاباد از دامنه‏هاى شرقى كوه‏هاى زاگرس سرچشمه مى‏گيرد و داراى دو شعبه اصلى به نام رود دهبكو (شاخه اصلى) و بيطاس مى‏باشد كه نزديك مهاباد به هم پيوسته و رود مهاباد را تشكيل مى‏دهند.

مساحت حوضه آبريز اين رود در پل سرخ حدود 842 كيلومتر مربع مى‏باشد.

ـ ناحيه مياندوآب

در اين ناحيه رودهاى زرينه رود و سيمينه رود جارى است. اين رودخانه‏ها كه آب اراضى زراعى از آنها منشعب مى‏گردند سيلابى و در حدود 90 درصد از آب آنها در بهمن ماه تا خرداد ماه جارى مى‏گردد.

رود سيمينه، نسبت به اراضى اطراف در گودى قرار گرفته و اشتقاق نهر به آسانى از آن مقدور نمى‏باشد، لذا اهالى براى بالا آوردن سطح آب همه ساله اقدام به بستن بند مى‏نمايند.

آبهاى زير زمينى

منابع آبهاى زير زمينى در اين استان عبارتند از 2251 حلقه چاه عميق، 23448 حلقه چاه نيمه عميق، 335 حلقه قنات و 353 چشمه كه ميزان آبدهى سالانه آنها 1223 ميليون متر مكعب مى‏باشد.

آبهاى معدنى

آذربايجان غربى از لحاظ آبهاى معدنى غنى مى‏باشد، برخى از آنها به درياچه اروميه مى‏ريزند و برخى نيز در خود درياچه فوران مى‏كنند.

مهمترين آبهاى معدنى اين استان عبارتند از:

ـ چشمه قى نجه، در 27 كيلومترى اروميه و در كنار جاده اروميه ـ سلماس.

ـ چشمه زنبيل، در 36 كيلومترى شمال شرقى اروميه و در دامنه شرقى كوه زنبيل.

ـ چشمه زندان سليمان، در شهرستان تكاب، بين احمد آباد عليا و كوه زندان.

ـ چشمه رازى در شهرستان خوى و در 6 كيلومترى قطور.

ـ چشمه دسته دره در 29 كيلومترى شمال غربى خوى.

ـ چشمه كلوانس، در شمال غربى خوى و در 9 كيلومترى چشمه دسته دره.

ـ چشمه قارنجه در 5 كيلومترى شمال غربى روستاى قارنجه شهرستان خوى.

ـ چشمه خان در 24 كيلومترى جنوب غربى خوى.

ـ چشمه ويشلق در 12 كيلومترى شمال شرقى خوى.

ـ چشمه نوايى در 9 كيلومترى جاده خوى ـ تبريز.

ـ چشمه زارعان در 4 كيلومترى غرب روستاى زارعان در 26 كيلومترى شمال خوى.

ـ چشمه بيلوار در 21 كيلومترى شمال شرقى خوى در جنوب روستاى بيلوار.

ـ چشمه صدقيان در جنوب شرقى روستاى صدقيان در 8 كيلومترى سلماس.

ـ چشمه ميناس در 16 كيلومترى جنوب شرقى سلماس.

ـ آبگرم باش كندى در 6 كيلومترى جاده ماكو ـ بازرگان.

ـ چشمه زى سو در 6 كيلومترى كليساى كندى ماكو.

ـ چشمه شاه آباد در 30 كيلومترى جنوب شرقى ماكو.

ـ سيه چشمه در جنوب غربى ماكو.

ـ چشمه گرادو در غرب مهاباد.

درياچه اروميه

درياچه اروميه در دوره آئوسن تشكيل شده وسعت اين درياچه در زمان كم آبى 4000 كيلومترمربع و در زمان پر آبى 6000 كيلومترمربع مى‏باشد.

طول آن حدود 130 تا 140 كيلومتر و عرض آن بين 15 تا 50 كيلومتر متغير است.

كمترين پهناى درياچه در شمال شرقى اروميه و مقابل جزيره اسلامى قرار دارد و ارتفاع آن از سطح درياى آزاد حدود 1275 كيلومتر است.

عمق متوسط درياچه را 5 الى 6 متر تخمين زده‏اند، ليكن اين ميزان در برخى جاها به 14 الى 16 متر مى‏رسد.

آب درياچه بى‏نهايت شور و ميزان نمك محلول آن دو برابر اقيانوس‏ها است و به علت بالا بودن غلظت نمك طعام در آب درياچه هيچگونه ماهى در آن زيست نمى‏كند و فقط موجودات سخت پوست در ساحل آن زندگى مى‏كنند. درياچه اروميه داراى 102 جزيره كوچك و بزرگ با صخره‏هاى سنگى بدون سكنه غير از جزيره اسلامى بوده كه محل تخم‏گذارى انواع پرندگان مهاجر و آبزى مى‏باشد.

رودخانه‏هاى مهمى كه به درياچه اروميه مى‏ريزند عبارتند از: تلخه رود، زرينه رود، سيمينه رود، صافى رود، مهاباد رود، گدار، باراندوز چاى، شهر چاى، نازلو چاى و زولا چاى.

در درياچه اروميه كشتيرانى صورت مى‏گيرد و بنادر آن عبارتند از: شرفخانه، گلمانخانه، حيدر آباد، رحمانلو و دانالو كه مهمترين و بزرگترين آنها، بندر شرفخانه و گلمانخانه مى‏باشند.

منابع