امام‌زاده‌ها و بقاع متبرکه استان تهران

نسخهٔ ‏۸ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۱۱:۲۷

منابع

مساجد

با فتح رى در سال 22 ه .ق مسلمانان اقدام به ساخت مساجد نمودند، بيشتر مساجد تا قرن سوم بر روى بناهاى مذهبى قبل از اسلام ساخته شدند.

مسلمانان ايرانى بناهاى مذهبى را خراب و به جاى آن مساجدى به سبك مساجد مدينه بنا مى‏نمودند. در قرون بعد ايرانيان ذوق و سليقه و مهارت خود را در ساختن مساجد دخالت دادند و سبك ساخت مساجد در ايران تحول يافت. نخستين مسجدى كه در تاريخ رى از آن ياد شده، مسجد فصيل است كه در دوران حكومت عثمان بنا شده است.

از ديگر مساجد رى مى‏توان از جامع مهدى يا جامع عتيق، مهدى عباسى، جامع روده (مسجد اشعريان)، جامع جديد (مسجد اصحاب حديث)، جامع طغرل (مسجد حنفيان كه گنجايش بيست هزار نفر را داشته است)، مسجد شجره (در كنار قبر حضرت عبدالعظيم متعلق به شيعيان) و مسجد شافعيان نام برد. ديگر فرق نيز مانند زيديان در رى داراى مسجد بوده‏اند.

بر اساس آمارنامه استان تهران در سال 1378، اين استان داراى 3553 مسجد مى‏باشد.

تعداد مساجد استان به تفكيك شهرستان عبارت است از:

شهرستان اسلامشهر 36 مسجد

شهرستان پاكدشت 29 مسجد

شهرستان تهران 1020 مسجد

شهرستان دماوند 91 مسجد

شهرستان رباط كريم 97 مسجد

شهرستان رى 425 مسجد

شهرستان ساوجبلاغ 119 مسجد

شهرستان شميرانات 430 مسجد

شهرستان شهريار 141 مسجد

شهرستان فيروزكوه 54 مسجد

شهرستان كرج 962 مسجد

شهرستان ورامين 150 مسجد

برخى از مساجد مهم استان تهران عبارتند از:

1ـ مسجد امام خمينى رحمه‏الله

اين مسجد بزرگ در شهر تهران و در كنار خيابان 15 خرداد و جنب بازار تهران واقع گرديده است. اين مسجد از بناهاى ارزشمند دوره قاجار است. مسجد حدود 11 هزار متر مربع وسعت دارد و صحن آن به شكل مربع (65 × 65) است كه حوضى در ميان دارد. ايوان شمالى اين مسجد به عنوان شبستان تابستانى مورد استفاده قرار مى‏گيرد.

2ـ مسجد جامع (تهران)

اين بنا در مركز بازار تهران در نزديكى مسجد امام خمينى واقع گرديده و نزديكترين راه دسترسى به آن از خيابان پانزده خرداد و از طريق گذر نوروز خان است.

با توجه به نزديكى اين مسجد به مسجد امام، فاصله بين آن دو را بين الحرمين مى‏گويند. مسجد را به قرن نهم نسبت مى‏دهند ولى آثار موجود همه مربوط به قرن سيزدهم ه .ق است.

بناى كنونى مسجد به مساحت تقريبى 4 هزار متر مربع داراى چهار شبستان بزرگ و يك شبستان زيرزمينى مى‏باشد.

3ـ مسجد جامع عتيق (دماوند)

اين مسجد بين محله قاضى و محله چريك (فرامه) در شرق دماوند بر فراز تپه‏اى مشرف به شهر دماوند واقع شده است. بناى كنونى مسجد مربوط به دوره اخير است كه پس از خرابى مسجد قديمى، بر بقاياى آن با سبكى جديد ساخته شده است. در بيرون مسجد، مناره‏اى ساخته شده كه اكنون نيز در بافت جديد مسجد وجود دارد.

مسجد سابقه تاريخى طولانى دارد و كتيبه‏هاى متعددى داشته و بعضى نيز هنوز باقى است.

4ـ مسجد قنبر على خان (تهران)

اين مسجد در سال 1288 ه .ق ساخته شد و شامل رواق، صحن و گنبد و پوشش مزين به كاشى كارى‏هاى زيباست مسجد به نام بانى، آن نام‏گذارى شده است.

5ـ مسجد مشيرالسلطنه (تهران)

اين بنا در تهران از آثار اوايل قرن چهاردهم است.

6ـ مسجد جامع (ورامين)

اين مسجد كه در جنوب شهر ورامين واقع گرديده، از بناهاى برجسته دوره ايلخانى است. مسجد امروزه به عنوان يك اثر تاريخى ثبت شده و مورد توجه سازمان ميراث فرهنگى است.

7ـ مسجد حاج رجبعلى (تهران)

اين بنا در خيابان پانزده خرداد تهران در گذر قديمى درخونگاه واقع گرديده و از آثار دوره قاجاريه است.

اين بنا در گذشته مجموعه‏اى مشتمل بر مسجد، تكيه و مدرسه بوده ولى بعدها دچار تحولات شده است.

8ـ مسجد سيد عزيزالله (تهران)

اين بنا در محله بازار، نزديك چهار سوق بزرگ و كوچك واقع گرديده و از بناهاى زيباى دوره فتحعلى شاه قاجار در تهران است. سقف و ايوان مسجد در زمان آيت الله العظمى بروجردى و با كمك ايشان تعمير شده است.

9ـ مسجد شيخ عبدالحسين (تهران)

اين بنا در محله بازار، كوى پاچنار، نزديك امام زاده زيد واقع گرديد و از آثار اوايل سلطنت ناصرالدين شاه است كه از محل ثلث مال ميرزا تقى خان اميركبير، به تصدى شيخ عبدالحسين تهرانى (شيخ العراقين) در محل باغ قديمى پاچنار ساخته شده است.

بناى مسجد مشتمل بر صحن، ايوان، گنبد، شبستان تابستانى و زمستانى، طاق نماهاى اطراف صحن، دو مناره كوچك و مدرسه‏اى با فاصله كم در سمت غربى مسجد است.

10ـ مسجد قندى (تهران)

اين بنا در خيابان تختى در محله خانى‏آباد تهران واقع گرديده و از آثار دوره قاجاريه است. مسجد توسط حاج سيد هاشم معروف به قندى از تجار بزرگ قند در تهران ساخته شده است. وى دو مسجد ديگر نيز در تهران ساخته است.

11ـ مسجد شهيد بهشتى (سپه‏سالار قديم) ـ (تهران)

اين بنا در خيابان ناصرخسرو و كوچه مقابل شمس‏العماره واقع گرديده و در قرن سيزدهم توسط ميرزا محمد خان سپه‏سالار ساخته شده است و به جهت اينكه مسجد سپه سالار (شهيد مطهرى) بعد از آن ساخته شده به سپه سالار قديم شهرت يافته و اكنون به شهيد بهشتى تغيير نام داده است.

12ـ مسجد شهيد مطهرى (سپه‏سالار) ـ (تهران)

اين بنا در ضلع جنوب شرقى ميدان بهارستان واقع گرديده و يكى از مهمترين مساجد تهران و از آثار برجسته معمارى دوره قاجاريه است.

بانى آن ميرزا حسين خان سپه‏سالار بوده و امروزه از مراكز مهم تجمع‏هاى دينى و مذهبى تهران است و نيز مدرسه عالى شهيد مطهرى (سپه‏سالار) در كنار اين مسجد از مراكز مهم و بسيار فعال در علوم اسلامى مى‏باشد.

اسامى تعدادى ديگر از مساجد استان تهران عبارت است از:

شهرستان تهران

نام مسجدنشانى

امام حسين عليه‏السلام خ كميل، بين جيحون و 16 مترى شهيد خان آبادى

امام على نقى عليه‏السلام خ خاوران، خ شهيد تفرشى

حمزه سيدالشهدا خ ستارخان، خ شادمان، نرسيده به چهار راه نصرت

امام حسن عسگرى عليه‏السلام فلكه دوم صادقيه، بلوار فردوس، انتهاى خ شهيد جهرمى

حضرت زينب عليهاالسلام نازى آباد، خ شهيد عراقى

الجليل خ شهيد نامجو، كوچه شهدا، كوچه جهانگير

الزهرا ميدان آزادى، ترمينال غرب، شهرك آپادانا

اباعبدالله الحسين خ قزوين، خ گلستانى، كوچه شهيد بهمن نوروزى

فاطمه زهرا عليهاالسلام خ طوس، بين چهار راه طوس و دامپزشكى

جامع وليعصر(عج) شهرك وليعصر(عج)، خ شهيد حسينى، خ پژاوند

الزهرا خ حافظ، خ وحدت اسلامى، كوچه شهيد خيابانى

على اكبر عليه‏السلام خ هاشمى، بعد از 12 مترى جى

وليعصر(عج) كن، خ شهيد برادران روستايى، جنب منبع آب

نام مسجدنشانى

وليعصر(عج) شهرك وليعصر(عج)، خ شهيد بخيال

امام حسين عليه‏السلام خ شهيد كلاهدوز، بعد از سه راه نشاط

امام خمينى(ره) 20 مترى ابوذر، 16 مترى حسنى

حجتيه خ رودكى، بالاتر از چهار راه امام خمينى، كوچه شهيد اسكويى

حضرت ابوالفضل عليه‏السلام جاده قديم كرج، كوى 17 شهريور، خ 24 مترى

فرد دانش راه آهن، جواديه، 10 مترى اول

حضرت ابوالفضل عليه‏السلام جاده قديم كرج، شهرك چيتگر شمالى، خ احد

الرسول بلوار آيت الله كاشانى، جنب شهرك كارمندان

امام جعفر صادق عليه‏السلام خ ستار خان، فلكه دوم صادقيه

پيغمبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ابتداى جاده قديم كرج، خ 20 مترى تختى

رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله خ آزادى، خ جيحون، شهيد قلى زاده، ميدان عظيمى

حيدرى خ وليعصر(عج)، سرپل بهادر، روبروى خ قزوين

صاحب الزمان جاده قديم كرج، پشت كارخانه شير، كوى 17 شهريور

پنبه چى خ وليعصر(عج)، روبروى مهديه، كوچه شهيد آقازاده

ابوذر خ ابوذر، قلعه مرغى، 20 مترى ابوذر

الرضا شهر زيبا، خ سازمان آب، بلوار آلاله، خ عدالت

شهرستان رى

نام مسجدنشانى

ارشاد اتوبان امام حسن عليه‏السلام، كوى ارشاد

جواد الائمه خ شهيد اكبرى، خ شهيد غلامى، كوچه شهيد خانمحمدى

المهدى خ خاوران، شهرك وليعصر، امام خمينى(ره)

جامع المهدى دولت آباد، فلكه اول

اميرالمؤمنين خ 24 مترى پلاك 177

شهرستان شميرانات

نام مسجدنشانى

ابوتراب خ دكتر شريعتى، پل رومى، ايستگاه رضايى

والفجر كاشانك خ دارآباد (خ پور انتهاج)

امام حسن مجتبى عليه‏السلام جاده لشكرك، جنب شهربازى

جامع محمديه كلاهدوز، خ پاسداران، چهار راه رستم آباد

جامع شهداء اوين اوين جنب مسجد جامع

صاحب الزمان(عج) خ زبر دست، جنب باغ فردوس

جامع اراج خ شهيد تيمورى، كوچه مسجد

جامع لويزان خ صفارى، كوچه شهرك لويزان

شهرستان كرج

نام مسجدنشانى

صاحب الزمان(عج) خ شهيد صدوقى، روبروى عكاسى گويا، كوچه بدر

جامع حصارك، خ شهيد رجايى، كوى وليعصر(عج)، كوچه تختى

جامع رجايى شهر

جامع المهدى فرديس، خ 17، فلكه چهارم

وليعصر(عج) گلشهر غربى، خ شهيد مصطفايى

صاحب الزمان خ شهيد بهشتى

امام جعفر صادق عليه‏السلام شاهين ويلا، كوچه توحيد

وليعصر(عج) خ ذوب آهن، خ شهيد طالبى متين

وليعصر(عج) حصارك پايين، خ فروردين

امام حسن مجتبى عليه‏السلام دهقان ويلاى اول، كوچه خواجه نصير الدين طوسى

پنج تن آل عبا اسلام آباد، منطقه 4، خ شريعتى

امام جعفر صادق عليه‏السلام سه راه رجايى شهر، كوى كارمندان شمالى

نام مسجدنشانى

المهدى خ شهيد بهشتى، كوى كارمندان جنوبى

چهارده معصوم شاهين ويلا، 35 مترى

الرضا چهار صد دستگاه، كوچه لاله 2

امام سجاد عليه‏السلام حصارك، خ مدائن

جامع خ وليعصر(عج)

شهرستان اسلامشهر

نام مسجدنشانى

صاحب الزمان(عج) احمد آباد، مستوفى، اسلامشهر

حضرت سجاد عليه‏السلام شهر قدس، كيلومتر 17، جاده قديم كرج، خ سجاد

حضرت رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله آيت الله كاشانى، خ مبعث، كوچه شهيد رزقى

باب الحوائج 20 مترى امام خمينى(ره)، شهرك الله اكبر

امام جعفر صادق عليه‏السلام خ شهيد حدادى

قمر بنى هاشم شهرك ا.. اكبر، خ مطهرى

امام على نقى عليه‏السلام سرنورى، ابتداى 20 مترى امام خمينى

امام حسن مجتبى عليه‏السلام شهرك انبياء، كوچه 8

المهدى خ احمديه، نبش كوچه 69

شهرستان ساوجبلاغ

نام مسجدنشانى

صاحب الزمان(عج) نظر آباد، خ شهيد مفتح، كوچه اول شمالى

جامع هيو خ طالقانى، نرسيده به ميدان طالقانى

صاحب الزمان(عج) خ آيت الله غفارى

جامع شهرك طالقان

المهدى قدس هشتگرد، خ فخر ايران

نام مسجدنشانى

جامع هشتگرد، جاده قاسم آباد، مسجد جامع تنگمان

مصلى بلوار امام خمينى، خ مصلى

جامع هشتگرد، امام خمينى

سجاد عليه‏السلام جاده شميليه، روستاى ارغلان تپه

ولى عصر شهرك جديد هشتگرد

حضرت ابوالفضل عليه‏السلام احمد آباد، نظر آباد

شهرستان شهريار

نام مسجدنشانى

حضرت سجاد عليه‏السلام شهرك قدس، كيلومتر 17 جاده قديم كرج، كوجه سجاد

باب الحوائج سعيد آباد، خ شهيد خلج

توفيق خ عباس آباد، كرشته

شهرستان ورامين

نام مسجدنشانى

امام خمينى(ره) پيشوا 15 خرداد

حضرت سجاد عليه‏السلام شهيد باهنر، نرسيده به ميدان امام خمينى(ره)

امام حسن مجتبى عليه‏السلام خ ابن سينا، كوچه شهيد كاشانى

امام جعفر بن موسى كاظم آستانه مبارك امامزاده جعفر عليه‏السلام

صاحب الزمان(عج) خ شهيد رجايى، قريه على آباد باغخواص

امير المؤمنين روستاى عسگر آباد

صاحب الزمان شهرك قدس

شهرستان دماوند

نام مسجدنشانى

شهرك توحيد شهرك توحيد، خ بهشت

نام مسجدنشانى

انصار الحسين شهرك وليعصر، كوچه شهيد آبادگار

جامع سربندان دهقان سربندان

امام حسن مجتبى عليه‏السلام دشتمزار

على ابن ابيطالب عليه‏السلام رودهن، خ امام خمينى(ره)

شهرستان رباط كريم

نام مسجدنشانى

امام حسن مجتبى عليه‏السلام تقى آباد، خ درختى

على ابن ابيطالب عليه‏السلام اكبر آباد، بخش گلستان، خ شهيد مطهرى

صاحب الزمان(عج) بلوار امام خمينى، داوديه

مسلم بن عقيل روبروى شهردارى رباط كريم

شهرستان فيروزكوه

نام مسجدنشانى

جامع راه آهن خ شهيد فلا جعفرى، ميدان راه آهن

موسى ابن جعفر عليه‏السلام شهرك ولى عصر، ميدان ايثار

جامع لزور روستاى لزور 

حسينيه‏ها

استان تهران داراى 589 حسينيه مى‏باشد كه تعداد حسينيه‏هاى استان به تفكيك شهرستان عبارتند از:

شهرستان اسلامشهر 9 حسينيه

شهرستان پاكدشت 9 حسينيه

شهرستان تهران 262 حسينيه

شهرستان دماوند 39 حسينيه

شهرستان رباط كريم 7 حسينيه

شهرستان رى 72 حسينيه

شهرستان ساوجبلاغ 7 حسينيه

شهرستان شميرانات 58 حسينيه

شهرستان شهريار 21 حسينيه

شهرستان فيروزكوه 38 حسينيه

شهرستان كرج 40 حسينيه

شهرستان ورامين 27 حسينيه

اسامى تعدادى از حسينيه‏هاى معروف تهران عبارت است از:

حسينيه ارشاد خيابان شريعتى

حسينيه فاطميون خيابان مجاهدين

حسينيه بنى فاطمه خيابان سرچشمه

حسينيه موسى ابن جعفر عليه‏السلام ميدان كوچك شهر رى

هيآت مذهبى

استان تهران داراى 12436 هيأت مذهبى مى‏باشد كه اين هيآت به سه دسته فعال (در طول سال داراى برنامه) و نيمه فعال (فصول خاص و ماههاى مذهبى چون محرم و صفر و رمضان داراى برنامه) و موردى (صرفا در محرم) تقسيم مى‏شوند.

تعداد هيأت‏هاى مذهبى به تفكيك شهرستانهاى استان عبارت است از:

شميرانات 278 هيأت مذهبى

شمال غرب تهران 1223 هيأت مذهبى

شمال شرق تهران 1437 هيأت مذهبى

جنوب غرب تهران 1600 هيأت مذهبى

جنوب شرق تهران 3052 هيأت مذهبى

شهر رى 1420 هيأت مذهبى

اسلامشهر 667 هيأت مذهبى

ورامين 340 هيأت مذهبى

ساوجبلاغ 240 هيأت مذهبى

كرج 1505 هيأت مذهبى

قرچك 424 هيأت مذهبى

پاكدشت 250 هيأت مذهبى

امام‏زادگان و بقاع متبركه

استان تهران داراى 382 بقعه متبركه مى‏باشد كه آمار آن به تفكيك عبارتند از اسلامشهر 6 بقعه، پاكدشت 14 بقعه، تهران 30 بقعه، دماوند 32 بقعه، رباط كريم 5 بقعه، رى 28 بقعه، ساوجبلاغ 48 بقعه، شميرانات 41 بقعه، شهريار 55 بقعه، فيروزكوه 39 بقعه، كرج 22 بقعه، ورامين 62 بقعه.

تعدادى از امام زاده‏ها و بقاع متبركه استان عبارتند از:

آستانه حضرت عبدالعظيم

حضرت ابوالقاسم، عبدالعظيم الحسنى نسب شريفش به چهار واسطه (عبدالعظيم بن عبدالله بن على بن على بن حسن بن زيد بن حسن بن على ابن ابى‏طالب) به حضرت امام حسن مجتبى عليه‏السلام منتهى مى‏شود. وى در ميان فرزندان ائمه عليه‏السلام داراى مقامى خاص بوده است و بسيارى از ائمه عليهم‏السلام وى را ستوده‏اند. او در پهنه علم و دانش فقيهى بزرگ و محدثى گرانقدر بوده است و حديث «عرض دين حضرت عبدالعظيم» به امام محمد تقى، در بسيارى از كتب حديثى نقل و از شهرت كافى برخوردار است.

حضرت عبدالعظيم در دوران زندگى از محضر امام محمد تقى، امام على النقى و امام حسن عسكرى عليهم‏السلام استفاده نموده و آن بزرگواران وى را در كنار خود مى‏نشاندند و مورد لطف قرار مى‏دادند تا جايى كه موجب غبطه و حسد ديگران قرار گرفته است. وى در زمان خلافت المعتز بالله، خليفه عباسى در حدود سال 250 ه .ق به رى عزيمت نموده است. وى در رى در سكة الموالى در خانه مردى از شيعيان سكنى گزيد و خود را از ترس عوامل بنى‏عباس از مردم مخفى مى‏داشت. روزها را به روزه و شب‏ها را به عبادت مى‏گذراند.

شيعيان نيز به سوى آن حضرت مى‏شتافتند و احكام دين را از وى فرا مى‏گرفتند. امام على النقى نيز، ابا حماد رازى كه خود را به سختى به سامراء رسانده بود تا مسائل دينش را از او سؤال كند به عبدالعظيم حسنى ارجاع داد.

«يا ابا حماد اذا اشكل عليك شيئى من امر دينك فاسئل عنه عن عبدالعظيم حسنى و اقراه منى السلام».

حضرت عبدالعظيم قبل از رحلت امام هادى عليه‏السلام (254 ه .ق) در گذشته است. پس از آنكه آن حضرت را در باغ عبدالجبار به خاك سپردند، شيعيان گرد آن جمع شدند و آن را مزار ناميدند.

امام هادى عليه‏السلام ثواب زيارت حضرت عبدالعظيم را همانند زيارت امام حسين عليه‏السلامدانسته است.

دخل بعض اهل الرّى على ابى‏الحسن صاحب العسكر عليه‏السلام، فقال: اين كنت؟ فقال زرت الحسين صلوات الله عليه. فقال: اما انك لو زرت قبر عبدالعظيم عندكم لكنت كمن زار الحسين صلوات الله عليه.

در نيمه قرن پنجم مجد الملك ابوالفضل اسعد بن محمد رادستانى قمى از اعاظم بزرگان شيعه بقعه‏اى با شكوه بر مزار مقدس آن حضرت بنا كرد.

در سال 725 ه .ق، خواجه نجم‏الدين محمد، وزير ايلخان مغول صندوقى گرانبها بر قبر حضرتش نصب كرد كه اين صندوق يكى از با ارزش‏ترين آثار تاريخى كشور محسوب مى‏شود. در دوران صفويه و قاجاريه نيز بناهايى به حرم افزوده شده است.

در دوران معاصر، پس از انقلاب اسلامى، با توليت حجت‏الاسلام والمسلمين رى شهرى تحولى شگرف در آستانه مقدسه پديد آمده است.

امامزاده قاسم

امامزاده قاسم در دامنه كوهستان شميران در دهكده امامزاده قاسم واقع شده است. هسته اصلى و قديمى بنا عبارت از برج هشت ضلعى است كه آن را متعلق به قرن هفتم دانسته‏اند.

برخى امامزاده قاسم را فرزند امام حسن مجتبى دانسته‏اند و گفته‏اند كه وقتى قاسم در كربلا شهيد شد، سر او را به رى فرستادند و سپس در درج عليا (امامزاده قاسم فعلى)، دفن كردند. اما در كتاب بحار، لهوف و مقتل ابى‏مخنف درباره آوردن سر قاسم بن حسن به رى سخنى گفته نشده است.

نسب شناس بزرگ معاصر آيت الله نجفى مرعشى، نسب امامزاده را چنين ضبط كرده است: «قاسم بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابى‏طالب عليه‏السلام». در جوار اين امامزاده، برخى از علما و درويشان فرقه خاكساريه جلاليه مدفون هستند.

امامزاده صالح

امامزاده صالح واقع در تجريش، در كنار چنارى كهنسال قرار دارد. صاحب مرقد مطابق كتيبه بالاى سر در صحن و زيارت نامه آن از پسران حضرت موسى بن جعفر عليه‏السلام و برادر امام هشتم عليه‏السلام مى‏باشد.

ماركوپولو در سفرنامه خود در حدود 700 سال پيش از چنار امامزاده ياد كرده است. امامزاده داراى كتيبه‏اى مورخ به سال 700 ه .ق بوده است كه در تعميرات ساختمان از بين رفته است.

در جريان حمله مغول ساختمان امامزاده ويران شد و پس از مدتى و دوباره بازسازى گرديد.

امروزه امامزاده صالح در تجريش درى به سوى آسمان باز نموده و هر روزه مشتاقان فراوانى در گرد حرمش به مناجات مى‏پردازند.

امامزاده داود

امامزاده داود در ميان دره‏هاى جنوب غربى توچال واقع شده و از اماكن مذهبى مورد توجه مردم تهران است.

داود را از نوادگان امام سجاد عليه‏السلام دانسته‏اند و درباره نسب ايشان آورده‏اند: داود بن عماد بن جعفر بن نوح بن عقيل بن هادى بن امام زين‏العابدين عليه‏السلام. اما در منابع معتبر كه نام فرزندان امام زين‏العابدين درج شده، فرزندى به نام هادى براى آن بزرگوار ذكر نشده است.

بناى اوليه حرم متعلق به دوره صفويه مى‏باشد و حرم هشت ضلعى كنونى به زمان فتحلى شاه باز مى‏گردد.

برخى معتقدند كه اين امامزاده به دست دشمنانش كشته شده است.

امامزاده حسن

امامزاده حسن، از بقاع مشهور در جنوب تهران، بين پل امامزاده معصوم و سه راه آذرى واقع شده است.

امامزاده در بين مردم معروف به حسن مثنى فرزند امام حسن مجتبى عليه‏السلام است. حال آنكه حسن مثنى در سن 35 سالگى در مدينه، دارفانى را وداع گفته است. امامزاده حسن را برخى از نوادگان حسن الامير بن زيد بن الحسن عليه‏السلام دانسته‏اند.

امامزاده داراى حرمى زيبا و مجلل است كه برخى از آثار بنايى آن مربوط به دوران فتحعلى شاه و ناصرالدين شاه مى‏باشد.

اين مجموعه زيارتى هميشه مملو از انبوه زائران است؛ به خصوص در ايام محرم، صفر، رمضان و ساير ايام مذهبى در آن مجالس با شكوهى برقرار مى‏شود.

امامزاده سيد نصرالدين

امامزاده سيد نصرالدين در تهران، خيابان خيام قرار دارد. سيد نصرالدين، (ناصرالدين) را از فرزندان امام زين‏العابدين عليه‏السلام دانسته‏اند.

سيد عبدالحجة بلاغى در كتاب تاريخ تهران به نقل از بدايع الانساب وى را از نوادگان امام زين‏العابدين عليه‏السلامدانسته است.

(سادات طالقانى تهران مانند آيت الله سيد محمود طالقانى از نوادگان اويند).

بناى امامزاده احتمالاً متعلق به دوره پيش از صفويه و يا اوايل صفويه مى‏باشد. در گذشته امامزاده سيد نصرالدين داراى مدرسه علميه نيز بوده است. اين امامزاده از مزارهاى مورد توجه مردم تهران است.

امامزاده زيد

بقعه امامزاده زيد در بازار تهران در انتهاى جنوبى بازار بزازان و در جوار مقبره سيد ولى قرار گرفته است.

اين بقعه از بزرگترين زيارتگاههاى درون تهران است كه پيش از صفويه داير بوده است. سنگ قبر مرمرى به نام لطف‏على خان زند در ايوان جنب بقعه نصب شده كه مى‏رساند محل قبر شاهزاده زند است.

كتيبه صندوق مرقد امامزاده را زيد بن زين‏العابدين عليه‏السلام معرفى كرده است حال آنكه چنين نسبى درست نيست. صاحب جنة النعيم وى را از نوادگان امام حسن عليه‏السلامدانسته كه بين او و امام حسن عليه‏السلام ده نسل فاصله است.

ناصرالدين شاه در سال 1296 ه .ق پياده به زيارت اين بقعه شريف رفت و توجه مردم را به آن جلب كرد.

امامزاده طاهر و مطهر

مرقد امامزاده طاهر و امامزاده مطهر در جوار حضرت عبدالعظيم واقع شده‏اند. شيخ ابونصر بخارى از نسب شناسان بزرگ در كتاب سرالانساب امامزاده طاهر را از نوادگان امام على بن الحسين زين العابدين دانسته و در نسب وى آورده است: «طاهر بن محمد بن محمد بن حسن بن حسين بن عيسى بن يحيى بن حسين بن زيد بن على بن الحسين» و امامزاده مطهر را نيز فرزند امامزاده طاهر دانسته‏اند.

بناء حرم امامزاده طاهر در دوره قاجاريه، بعد از دوران محمد شاه ساخته شده است.

پس از گذشت 1000 سال در موقع بناء گنبد امامزاده طاهر، قبرش نبش شد و بدن شريفش رؤيت شد كه جسد وى همچنان سالم بوده است.

امامزاده حمزه

امامزاده حمزه در جوار حضرت عبدالعظيم در شهررى واقع شده است. النقض قديمى‏ترين منبعى است كه از امامزاده حمزه ياد كرده است.

قاضى نورالله شوشترى در كتاب مجالس المؤمنين، حمزه را فرزند امام موسى الكاظم عليه‏السلام دانسته است. حضرت عبدالعظيم در دوران حيات خود، در شهررى قبر آن حضرت را فراوان زيارت نموده است.

بناى حرم حضرت حمزه عليه‏السلام از آثار دوران شاه طهماسب صفوى دانسته‏اند. ضريح نقره آن از آثار دوران قاجاريه است. برخى منابع حمزه را جد صفويه دانسته‏اند.

بقعه امامزاده شاهزاده حسين

بقعه امامزاده شاهزاده حسين كه اهالى آن را «سيد شاه حسين» مى‏خوانند در مركز ورامين جنب مسجد جامع واقع شده است.

درباره نسب اين امامزاده مطلبى در كتب انساب ضبط نشده است. بقعه شاهزاده حسين متعلق به دوره ايلخانان مغول و احتمالاً در سال 730 ه .ق ساخته شده است.

امامزاده جعفر

امامزاده جعفر در پيشواى ورامين قرار گرفته است. امامزاده جعفر از نوادگان امام زين‏العابدين مى‏باشد كه در ورامين به دست دشمنانشان شهيد شده است. ابوالفرج اصفهانى نسب وى را اينگونه نوشته است: «جعفر بن محمد بن جعفر بن حسن بن على بن عمر بن على بن الحسين عليهم‏السلام».

محدث قمى وى را از فرزندان عمرالاشرف فرزند امام چهارم دانسته است. آثار منبت كارى شده روى حرم نام امامزاده را جعفر حوازى فرزند امام موسى الكاظم عليه‏السلامضبط نموده است.

قديمى‏ترين تاريخى كه در اين ساختمان موجود است، تاريخ روى ضريح مرقد است كه پايان كتيبه آن سال 994 ق خوانده مى‏شود.

امامزاده يحيى

امامزاده يحيى در روستاى كهنه گل ورامين واقع شده است. ابوالفرج اصفهانى وى را از نوادگان امام حسن مجتبى عليه‏السلام دانسته و در نسب وى آورده است: «يحيى بن على بن عبدالرحمن بن قاسم بن حسن بن زيد بن حسن عليه‏السلام». اين بزرگوار به دست ياران عبدالله بن عزيز، حاكم رى شهيد شده است.

آثار تاريخى امامزاده مانند محراب شكوهمند آن متعلق به سال 663 ه .ق مى‏باشد كه در سال 1299 ه .ق به سرقت رفته و هم اكنون بخشى از آن در موزه لنينگراد نگهدارى مى‏شود سنگ قبر محراب گونه آن كه در سال 705 ه .ق حجارى شده بود، نيز به سرقت رفته است و در حال حاضر در همان موزه قرار دارد.

امامزاده عبدالله

امامزاده عبدالله در شهرستان دماوند واقع مى‏باشد. بقعه، بنايى برج مانند است. برخى بقعه را به تناسب مشابهت بافت معمارى، با برج علاءالدين از آثار قرن هفتم دانسته‏اند.

امامزاده عبدالله را از فرزندان امام موسى الكاظم عليه‏السلام دانسته‏اند كه در دماوند به وسيله قاسم و سهراب هالى و فرزندانش به شهادت رسيده است.

بقعه امامزاده هاشم

اين بقعه كه در مسير جاده هراز، بين آب على و پلور قرار گرفته، مشتمل بر گنبدى دو پوشه از سنگ است كه گنبد داخلى آن مدور و داراى دو رباط سنگى كنار هم است.

تاريخ صندوق مرقد، سال 1089 ه .ق است. بناى اصلى بقعه مربوط به زمان صفويان است كه بارها تعمير شد و آخرين مرمت اساسى آن در سال 1346 ه .ش انجام شده است.

برج و مقبره شبلى (شيخ شبلى)

اين برج در شرق شهر دماوند قرار دارد؛ داراى ساختمانى مخروطى است كه از آهك و آجر ساخته شده و قدمت آن نزديك به 250 سال است.

امامزاده محمد

زيارت گاهى معروف است كه در زمان ناصرالدين شاه از آجر و كاشى ساخته شده است. گنبد بقعه كاشى‏كارى شده و داراى چندين اتاق كاه‏گلى است. مقدارى از كاشى‏هاى بقعه از بين رفته و بقعه نيز رو به تخريب است.

بى‏بى شهربانو

در دامنه جنوبى كوه رى كه به كوه بى بى شهربانو مشهور است بقعه‏اى با گنبد مينايى رنگ وجود دارد. اين بنا به روايتى، محل آرامگاه مادر حضرت سجاد امام چهارم عليه‏السلام و دختر يزدگرد سوم ساسانى است.

در مقابل اين بقعه بر دامنه شمالى كوه، قلعه زردشتيان (برج خاموشى) واقع است كه در زمان‏هاى گذشته پيروان زردشت مردگان خود را در آن قرار مى‏دادند.

امامزاده عين على و زين على

در كنار رودخانه‏اى كه از فرحزاد به پونك جريان دارد، بقعه‏اى به نام امام‏زاده عين على و زين على وجود دارد. طرح اين بقعه از خارج هشت ضلعى و از داخل مربع است. در شرق آن، ايوانى به طرف رودخانه افزوده‏اند. اصل بقعه از آثار زمان فتح‏على شاه قاجار است.

امامزاده عبدالله

اين امامزاده در غرب تهران در منطقه جى واقع شده و داراى بقعه‏اى است كه از داخل و خارج صورت هشت ضلعى دارد.

احتمال مى‏رود اصل بنا مربوط به قرون هفتم يا هشتم ه .ق باشد كه در دوران قاجاريه تغييرات و تعميراتى در آن انجام داده‏اند.

مقبره آقا يا بقعه سر قبر آقا

اين بقعه، آرامگاه خاندان امام جمعه اسبق تهران است كه در انتهاى ضلع جنوبى خيابان سيروس واقع شده است. اين بنا در قرن سيزدهم ه .ق ساخته شده و آرامگاه سيد ابوالقاسم امامى، امام جمعه تهران در دوران قاجار است.

بقعه سيد اسماعيل

اين بقعه در محله چال ميدان به طرف جنوب شرقى، ميان خيابان بوذرجمهرى و خيابان مولوى واقع شده است. بناى كنونى بقعه مربوط به زمان محمد شاه است.

كتيبه‏اى در آن موجود است كه تاريخ ذى‏الحجه سال 1362 ه .ق را دارد و ايوان و حرم و رواق آن از دوره قاجار بر جاى مانده است.

بقعه امامزاده يحيى

اين بقعه در جنوب شرقى محله عودلاجان، كوچه امامزاده يحيى واقع است. كوى امامزاده يحيى گوشه‏اى از ناحيه عودلاجان است كه به سبب وجود بقعه امامزاده يحيى به اين نام خوانده مى‏شود.

اين محل تا خيابان رى فاصله چندانى ندارد. اين بنا در پاييز سال 1320 ه .ش از روى نقشه قديمى‏اش و با همان ابعاد بازسازى شد.

بقعه سيد ولى

بقعه مشهور سيد ولى، در ضلع شرقى منتهى‏اليه بازار ارسى‏دوزها واقع شده و مدخل اصلى صحن آن از سمت درِ جنوبى، رو به روى مدرسه شيخ عبدالحسين است.

بناى بقعه هيچ نوشته و كتيبه‏اى ندارد. حرم بقعه مربع شكل و ضلع تقريبى آن 5/3 متر است كه شاه‏نشين‏هايى به عمق 2 تا 5/2 متر بر وسعت آن از چهار جانب مى‏افزايد.

بقعه، ضريح چوبى سبز رنگى دارد با طرح موسوم به جعفرى با طول سه و عرض دو متر كه از آثار جديد عهد قاجاريه است. نام صاحب مرقد در زيارت‏نامه، سيد ولى بن محمد التقى، الجواد است. بقعه از بناهاى زمان فتحعلى شاه است.

بقعه امامزاده سيد الحق

اين بقعه در كوچه خدابنده‏لو در خيابان ناصر خسرو (ناصريه) واقع شده و مردم، نام آن را قدم‏گاه چهارده معصوم مى‏خوانند.

طول اتاق بقعه 4 متر، عرض آن 5/3 متر و به دالانى به عرض يك متر متصل است. ضريح بقعه كوچك است. در زيارت‏نامه، نام صاحب مرقد، الحق موسى بن جعفر آمده است.

امامزاده روح‏الله بن موسى الكاظم

اين بقعه در خيابان باب همايون، جنب ميدان توپخانه واقع است. طول داخلى آن نزديك به 6 متر و عرض آن 4 متر است.

اين بقعه ضريح چوبى زيبايى دارد و بر لوح كاشى‏كارى كوچك بالاى آن، تاريخ 1311 ه .ق نوشته شده است.

ابن بابويه

ابو جعفر، محمد بن على بن الحسين بن موسى بن بابويه مشهور به شيخ صدوق از برجسته‏ترين فقها و محدثين شيعه و از اركان مذهب شيعه اثنى عشرى، در حدود سال 311 ه .ق چشم به جهان گشود و مراتب علمى و وثاقت را به سرعت پيمود.

اين محدث بزرگ در سال 381 ه .ق در شهر رى وفات يافت. مزار اين محدث بزرگ در شهر رى و در گورستانى ك به نام خود ايشان «ابن بابويه» مشهور است قرار دارد.

بناى بقعه ابن بابويه به صورت هشت ضلعى بوده و در ورودى اصلى آن از طرف شرق است كه از ايوان به رواق و از آنجا داخل حرم مربع وسيعى مى‏گردد.

تمام بنا از آثار عهد فتحعلى شاه قاجار به نظر مى‏رسد و هيچ اثر و نوشته قديمى در آن ديده نمى‏شود. كتيبه‏اى به خط نستعليق شيوا مشتمل بر سوره كوثر و آيه نور و سوره عصر به خط ميرزا عمو از خوش نويسان عصر ناصر الدين شاه قاجار در ايوان نصب است كه سال تاريخ ندارد.

در داخل حرم لوحه‏اى بر ديوار قرار دارد كه توسط مرحوم حاج مير سيد هادى افجه‏اى در سال 1354 ه .ق نوشته و نصب گرديده است و در آن شرح جامعى درباره صاحب مرقد يعنى «محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه كه كنيه مباركش ابو جعفر است» نوشته است.

حرم امام خمينى

مرقد امام خمينى(ره) رهبر انقلاب اسلامى ايران كه يكى از شلوغ‏ترين و پر رفت و آمدترين مراكز زيارتى شهر تهران است، در محوطه بسيار گسترده ساخته شده است. احداث دانشگاه، زائر سرا، مراكز تجارى، خدماتى و ... در دستور توسعه اطراف حرم قرار گرفته است. بناى حرم و سبك معمارى آن قداست و زيبايى ويژه‏اى به جنوب شهر تهران بخشيده است كه چشم انداز آن از دور دست‏ها پيدا است. به ويژه در شب‏هاى تاريك، گنبد طلايى آن جلوه‏اى زيبا دارد. در فضاى سبز اطراف حرم، مغازه‏هاى متعدد برپا شده كه مى‏تواند پاسخگوى نيازهاى زائران باشد.

در اطراف حرم، 4 گلدسته به بلندى 91 متر و به نشانه سن مبارك حضرت امام ساخته شده به ارتفاع حرم تا نوك چراغ پرچم، سن رحلت معظم له را نشان مى‏دهد و دور گنبد با 72 لاله به نام 72 تن تزئين شده است. پنج در ورودى به اسم پنج تن دروازه‏هاى حرم را تشكيل مى‏دهد.

ساير امامزاده‏ها و بقاع متبركه:

ـ بقعه امامزاده روح‏الله، خيابان باب همايون.

ـ بقعه امامزاده نورالله، خيابان باب همايون.

ـ بقعه امامزاده غيبى، بازار عباس آباد.

ـ بقعه على افطس و حسين اصغر (كابل حسينى)، كن.

ـ امامزاده ابراهيم، گود زنبورك خانه.

ـ زيارتگاه پير عطار، محله عودلاجان.

ـ بقعه چهل تن، بازار تهران.

ـ هفت چنار بريانك، بريانك.

ـ امامزاده عزيز، اوين.

ـ امامزاده اسماعيل، شرق چيذر.

ـ بقعه سيده ملكه خاتون، دولاب.

ـ بقعه سيد محمد، كن.

ـ بقعه على بن محمد، ده ونك.

اماكن دينى اقليتها

اماكن زرتشتيان:

آتشكده آدُريان، تهران

آتشكده روشن، تهران، تهران پارس

شاورهرام ايزد، تهران، خيابان اميريه

اماكن ارامنه:

1ـ كليساى حضرت مريم؛ تهران، خيابان ميرزا كوچك خان

2ـ كليساى سركيس مقدس؛ تهران، خيابان كريمخان زند

3ـ كليساى سورپ گئورك؛ تهران، خيابان حنيف‏نژاد، ميدان وحدت اسلامى

4ـ كليساى تاويوس بارتو تيموس مقدس؛ تهران، دروازه حضرت عبدالعظيم(ع)

5ـ كليساى ميناى مقدس؛ تهران، ونك

6ـ كليساى سورپ تارگمانجاس؛ تهران، وحيديه

7ـ كليساى سورپ گريگور لوساوريج (گريگور روشنگر مقدس)؛ تهران، مجيديه

8ـ كليساى سورپ دارتان؛ تهران، حشمتيه

9ـ ماثور (چاپل) سورپ هوانس (يوحناى مقدس)؛ تهران، دولاب سرآسياب

10ـ ماثور بوراستان به نام استپانوس مقدس؛ تهران، خيابان خاوران

11ـ چاپل صليب مقدس؛ تهران، باشگاه ورزشى آرارات.

اماكن يهوديان:

1ـ كنيساى كوروش: خيابان جمهورى، خيابان شيخ هادى،

2ـ كنيساى گيشا: خيابان عباس آباد،

3ـ كنيساى يوسف آباد: خيابان يوسف آباد،

4ـ كنيساى ملا حنينا: خيابان مصطفى خمينى، جنب بيمارستان سپهر،

5ـ كنيساى اتفاق: كنار دانشگاه تهران،

6ـ كنيساى دروازه دولت: خيابان دروازه دولت،

7ـ كنيساى پل چوبى: خيابان پل چوبى.