عزاداری‌های استان آذربایجان غربی

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ شهریور ۱۳۹۱، ساعت ۱۶:۴۴

عزادارى ماه محرم

از اول محرم تا اربعين، بيشتر مسجدهاى استان سياه پوش و آماده عزادارى شده و هر كس به قدر توان خود در هزينه‏ها شركت مى‏كنند.

در گذشته كه دادگسترى نبود، هر دسته سينه زنى از چند زندانى وساطت كرده آنان را از زندان آزاد مى‏كردند.

شبيه خوانى و تعزيه خوانى نيز در اروميه از زمان شاه طهماسب اول صفوى معمول گرديده و هم اكنون نيز ادامه دارد.

مراسم عزادارى سيدالشهداء كم و بيش مانند ساير مناطق ايران است. عده‏اى سياه پوش مى‏شوند و لباس عزا مى‏پوشند به آنان حسينى اطلاق مى‏شود و عده‏اى هم پيراهن سبز مى‏پوشند و به عباسى معروفند.

در روستاهايى كه مسجد يا حسينيه وجود ندارد، خانه شخص بزرگ ده را تكيه قرار مى‏دهند و به عزادارى مى‏پردازند.

در ميان منطقه تكاب افشار مراسمى وجود دارد كه در ساير شهرستانها نظير آن كمتر ديده مى‏شود وآن مراسم بعدازظهر روز سوم شهادت حضرت امام حسين عليه‏السلام است.

در اين روز اقشار مردم در مساجد جمع مى‏شوند و بعداز مراسم سوگوارى دسته جمعى از مسجد خارج گرديده، سينه زنان و در يك صف منظم، در حاليكه چند بيل و كلنگ بدست گرفته‏اند، همانند طايفه بنى اسد براى دفن شهداى كربلا نوحه خوانان به سوى قبرستان مى‏روند. در قبرستان با خواندن فاتحه به نوحه خوانى و سينه زنى مى‏پردازند.

همچنين لازم به ذكر است كه در گذشته در اين استان قمه زنى رايج بوده است و اخيرا به علت اعلام حرمت آن از سوى مقام معظم رهبرى ديگر اثرى از آن ديده نمى‏شود.

مجالس ترحيم

هنگامى كه كسى فوت مى‏شود، خويشاوندان، دوستان و همسايگان فورا به منزل صاحب عزا رفته و در غم و اندوه آن خانواده شركت مى‏كنند.

پس از انجام مراسم غسل و كفن و دفن، صاحب عزا عده‏اى را كه در مراسم شركت كرده‏اند به صرف نهار دعوت مى‏كند. افراد خاصى هم كه پيش از حمل جنازه آمده‏اند براى شب اول كه شام غريبان نام دارد دعوت مى‏شوند. دوستان نزديك و خويشاوندان بايد بدون دعوت ناهار و شام روز اول و ناهار دوم و سوم را در آنجا بمانند.

روز دوم و سوم از منزل نزديكترين بستگان و يا همسايگان يك مجمعه ناهار براى صاحب عزا مى‏آورند. صاحبان عزا تا اولين شب جمعه بعد از عزا لباس سياه نپوشيده، اما بعد از آن سياه پوش شده و از آرايش خوددارى مى‏كنند و تا يك ماه اين رسم را رعايت مى‏كنند.

پس از اولين شب جمعه بعد از عزا، همه به منزل صاحب عزا رفته به اتفاق او بر مزار متوفى رفته، پس از گريه و زارى و خواندن فاتحه بازمى گردند. سپس دختر، خواهر و بستگان نزديك متوفى هر كدام يك روز در منزل خود مجلس فاتحه خوانى تشكيل مى‏دهند، ولى اين مجلس نبايد در روز شنبه يا چهارشنبه تشكيل شود. شب جمعه دوم صاحب عزا براى تشكر از همدردى با فرستادن حلوا به خانه‏هاى اشخاص از آنان براى مراسم شب جمعه دعوت به عمل مى‏آورد. در شب جمعه چهارم فاميل نزديك به خانه صاحب عزا مى‏روند.

البته در روز بيست نهم مردان و روز سى‏ام زنان دعوت مى‏شوند. پس از صرف چاى و قهوه و ذكر مصيبت خامس آل عبا به مدعوين اجازه داده مى‏شود كه از عزا در آيند.

در اولين عيد پس از فوت كه آن را قره بايرام (عيد سياه) مى‏خوانند به ديدن صاحب عزا مى‏روند و صاحب عزا نيز موظف است پس از اولين شب جمعه به خانه مردم جهت شادباش برود.

در كنار اين سنت‏ها مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد در منزل و مسجد برگزار مى‏شود. پس از مراسم چهلم بستگان و خويشاوندان خانواده عزادار به خانواده متوفى مى‏آيند و با خود لباس يا پارچه‏اى را مى‏آورند و عزاداران را از عزا در مى‏آورند و به آنها سر سلامتى مى‏دهند.

در هنگام سالگرد نيز خويشاوندان و بستگان خانواده عزادار جهت گفتن سر سلامتى وتسليت به خانه صاحبان عزا مى‏آيند و همراه با آنها بر مزار متوفى گرد آمده و فاتحه مى‏خوانند.

همچنين در ايام اواخر اسفند (قاراچارشنبه و اؤلوتكى) نيز خويشاوندان به خانه صاحبان عزا رفته و به آنها تسليت مى‏گويند.

در ايلات نيز مراسم خاصى براى مجالس تدفين و ترحيم برگزار مى‏شود. پس از انجام مراسم تغسيل و تدفين، خانواده متوفى گاو و گوسفند ذبح كرده وگوشت آن را خيرات مى‏كنند. خويشان متوفى براى گفتن تسليت به خانه او مى‏روند.

چنانچه متوفى مرد باشد، زنى كه به او نزديكتر است مانند همسر، مادر يا خواهر مقدارى از موى سر خود را چيده و با ميّت دفن مى‏كند، مقدارى نيز به لباس متوفى دوخته و در مجلس سوگوارى زنانه مى‏گردانند كه باعث تحريك به گريه و شيون شركت كنندگان مى‏شود.

در صورتى كه مرده جوان باشد، اسب او را زين و برگ كرده لباسهايش را روى اسب قرار مى‏دهند، هنگامى كه اشخاص براى گفتن تسليت مى‏آيند، اسب را جلوى آنان مى‏برند كه گريه و شيون آنان را تشديد كنند.

هنگامى كه زن فوت شده را براى شستشو مى‏برند، بايد داراى گردن بندى از منجوق باشد كه مرده شوى آن را براى خود بر دارد.

منابع