زبان و گویش مردم استان گیلان

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ مرداد ۱۳۹۱، ساعت ۱۵:۲۰

گويش مردم گيلان، گيلكى و از گويش‏هاى زبان پهلوى مى‏باشد، گيلكى خود به چند شعبه تقسيم مى‏شود كه با يكديگر اندكى اختلاف دارند. اين گويش در ناحيه شرقى و غربى استان از يكديگر متمايز مى‏باشند.

به گويش ناحيه شرقى استان بيه‏پيش و به گويش ناحيه غربى بيه‏پس مى‏گويند.

گويش بيه‏پس در رشت، بندر انزلى، لشت نشاء، صومعه سرا و كوچصفهان و گويش بيه‏پيش در لاهيجان، لنگرود، رودسر رايج است. البته در گيلان گويش‏هاى ديگرى مانند تالشى در نواحى ماسال، اسالم، شاندرمن، تالش و دولاب رايج مى‏باشد.

همچنين گالشى، گويش رايج مردم كوهپايه، تاش لهجه مردم رودبار است و عمارلويى‏ها به لهجه كرمانجى صحبت مى‏كنند.

گويش گيلكى داراى ويژگى خاصى مى‏باشد از جمله خصايص آواى گيلكى عبارتند از: ممدود به صورت الف مقصور تلفظ مى‏شود مانند: جان: جن، از ديگر ويژگى‏هاى آن تبديل حروفى است كه نزديكى آوايى دارند، مثلاً به جاى باز، واز ـ گاو، گاب ـ برف، ورف ـ سوراخ، سولاخ تلفظ مى‏شود.

در اين گويش بر خلاف فارسى صفت غالبا پيش از موصوف مى‏آيد مانند سيفيد مسجد و پيله دريا.

همچنين، هاى ملفوظ كه پس از الف ممدود مى‏آيد در تلفظ حذف مى‏شود مانند: گناه، گنا ـ پادشاه، پادشا.

همچنين زبان تركى آذرى در بين اقوام ترك آذرى مقيم اين استان متداول است. در شهرهايى چون تالش، آستارا، رشت، رضوانشهر و بندرانزلى اقوام ترك آذرى سكونت دارند و با اين زبان تكلم مى‏نمايند.

در منطقه رودبار گيلان نيز اقوام تاتى و كرد سكونت دارند كه با زبانهاى تاتى و كردى تكلم مى‏نمايند.

در شهرهاى رشت و بندرانزلى اقليتى از ارامنه سكونت دارند كه به زبان ارمنى تكلم مى‏نمايند.

برخى از واژه‏هاى گيلكى

گيلكى فارسى گيلكى فارسى

اكسون كفگير آهنى فيلى آب دهان

باليش بونى زيربالشى فيشه سوت

بَزَوّى زنده باشى گول گل

بُلوط ديس غذاخورى گوره فرياد

قلَّه حجله براى مردگان مآر مادر

تلخين تلقين بيجار مزرعه برنج

تيئن ديگ بزرگ مئيت ميت، مرده

چوغال خاك رس مورده سور بى‏فرزند

چلنگر آهنگر ويجه وجب

بموج بگرد يه يك

راسه نماز نماز معمولى گرده نماز نماز در كعبه

فرشه مرغانه تخم‏كوچك‏مرغ‏خانگى

منابع