پیشینه مذهبی استان زنجان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
مدیر سیستم (بحث | مشارکتها) |
|||
| (یک ویرایش میانی توسط یک کاربر نشان داده نشده‌است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | پيشينه مذهبى | ||
| + | |||
| + | در گذرى بر تاريخ اين سرزمين مىتوان گفت كه ازوضع دين اين مردم از آغاز هزاره اول پيش از ميلاد، تا زمان مادها و هخامنشيان اطلاعى در دست نيست. | ||
| + | |||
| + | از زمان هخامنشيان به بعد در دوره اشكانيان و ساسانيان آيين زرتشت در درههاى زنجانرود و قزل اوزن از رونق برخوردار بوده است، شواهد موجود از جمله آتشگاه عظيم تخت سليمان در غرب، عبادتگاه بهستان جنوب و آتشكدههاى ساسانى در طارم مؤيد اين نظريه در منطقه است و آتشكده تشوير واقع در روستاى تشوير در اين منطقه بر خلاف آتشگاههاى عظيم دوران ساسانى كه جنبه دولتى و تشريفاتى داشتهاند. تنها به عنوان آتشكده محلى مورد استفاده ساكنان منطقه قرار داشته و به خاطر قداستش اطراف آن به قبرستان تبديل شده است. | ||
| + | |||
| + | زنجان در دوره خلافت عثمان به عفان به وسيله سردار عرب براء بن عازب در سال 23 ه .ق فتح گرديده. | ||
| + | |||
| + | ابهر نيز به وسيله براء بن عازب پس از نبردى كوتاه فتح شد و اعراب با مردم ابهر پيمان صلح بستند. از سوى ديگر فتح ابهر به مغيرة بن شعبه نسبت داده شده است: | ||
| + | |||
| + | ابهر در سال 24 ه .ق در دوران خلافت عثمان ابن عفان فتح گرديد. در اين دوره، مغيرة بن شعبه از سوى عثمان در همدان مامور بود و به ابهر حمله كرد چون مردم ابهر در مقابل سپاه مغيره مقاومت كردند مغيره ناچار عقب نشينى كرد و سپس با فراهم آوردن نيرو به ابهر حمله كرد و آنجا را تصرف نمود. | ||
| + | |||
| + | بعد از اسلام اهالى اين استان گرايش به مذهب اهل سنت داشتند و اكثريت اهالى منجمله در منطقه ابهر را پيرامون شافعى تشكيل مىدادند. | ||
| + | |||
| + | در سال 740 ه .ق مردم اين منطقه سنى مذهب بودهاند. مطالعات تاريخى روشن نموده كه غازان خان و اولجاتيو در طول حيات و حكومت خود پاى بند به مذهب خاص نبودهاند و در بار آنها بر اساس تبليغات و سياستهاى روز از نظر مذهبى در تغيير و تغير بوده است. | ||
| + | |||
| + | در اوايل قرن هشتم هجرى همزمان با انتخاب سلطانيه به پايتختى، كه خود خانان مغول مذهب سنت و جماعت را پذيرفته بودهاند، اين مذهب در سراسر منطقه رايج شده بود. | ||
| + | |||
| + | با تسلط اولجاتيو وى امر به احداث آرامگاه خود كرد، هنوز يكى از مذاهب اسلام را به عنوان مذهب رسمى انتخاب ننموده بود وى تقريبا در سال 709 يعنى موقعى كه ساختمان گنبد سلطانيه رو به اتمام بود سفرى به عراق نمود و تربت پاك امام حسين عليهالسلام و حضرت على عليهالسلام را در كربلا و نجف زيارت كرد. | ||
| + | |||
| + | بنابر قولى بر اثر تشويق و ترغيب علما و روحانيون بزرگ شيعه كه در آن زمان در دستگاه حكومتى صاحب منزلتى بودند، اولجايتو مذهب تشيع را بعنوان مذهب رسمى پذيرفت و بعد از مدتى تصميم گرفت كه آرامگاه خود را به ائمه اطهار اختصاص دهد. بدين منظور قصد انتقال اجساد مطهر آنان را به سلطانيه داشت تا بر رونق تجارى و اهميت مذهبى پايتخت جديد التأسيس خود بيفزايد، لذا دستور داد تا تزئينات داخلى بنا را كه تا آن روز انجام نگرفته بود طورى بپردازند كه در آن شعائر مذهب تشيع به خوبى مورد استفاده قرار گيرد. به همين جهت بود كه كلمه على بطور مكرر با كاشى در متن آجر نوشته شد. | ||
| + | |||
| + | اولجايتو هنگام پايان يافتن بناى سلطانيه بزرگان شيعه مانند علامه حلى، صفىالدين اردبيلى و شيخ علاالدوله سمنانى را به سلطانيه دعوت نمود. | ||
| + | |||
| + | در همين اوان سلطان محمد خدابنده دستور ساختن آرامگاهى ساده براى خود در جنب گنبد اصلى را صادر كرد. اما انتقال اجساد مطهر ائمه به خاطر مخالفت شديد علماى شيعه يا به قولى خواب ديدن سلطان حضرت على ابن ابيطالب عليهالسلام را و ناراضى بودن آن حضرت از اين عمل، انجام نگرفت. بنابراين سلطان ايلخانى مصمم شد كه دوباره اين بنا را به آرامگاه خود اختصاص دهد. به نظر مىرسد كه در همين ايام از مذهب تشيع برگشت و مذهب اهل سنت را اختيار كرد. | ||
| + | |||
| + | شايد بهمين منظور بود كه دستور داد تمام تزئينات معرق كارى كه كلمه على عليهالسلام بر آن نقش بسته بود، و تمام تزئينات آجرى كاشيكارى و گره سازى را با پوشش از گچ پوشاندند. | ||
| + | |||
| + | تزئينات دوره دوم و وجود اسامى خلفاى راشدين (ابوبكر، عمر، عثمان، على عليهالسلام در اين دوره پديدهاى است كه انتقال از مذهب تشييع به مذهب تسنن را نشان مىدهد و اين تغييرات از سال (71 ه .ق به بعد اتفاق افتاده است به علما و فرقه اسماعيليه نيز به لحاظ موقعيت ويژه سياسى، عقايد خود را در منطقه رواج داده بودند. | ||
| + | |||
| + | پس از تخريب شهر و قتل عام اهالى در دوران تيمور لنگ و بازسازى مجدد آن در دوران صفويه چنين به نظر مىرسد كه مذهب شيعه در بين ساكنين آن رواج كامل يافته است. | ||
| + | |||
| + | در حال حاضر اكثريت قريب به اتفاق اهالى پيرو مذهب شيعه اثنى عشرى بوده وارادت اهالى به خاندان عصمت وطهارت بطور كامل مشهود است. | ||
| + | |||
| + | بنابر آخرين آمار دينى، در حال حاضر از كل جمعيت 900890 نفرى استان، تعداد 900075 نفر مسلمان، 147 نفر زرتشتى و تعداد 110 نفر شامل اقليتهاى دينى مسيحى و كليمى و ساير و اظهار نشده بودهاند. | ||
| + | |||
| + | از جمعيت 900075 نفرى مسلمان اين استان، 453381 نفر مرد و 447509 نفر زن بود و تعداد 428490 نفر ساكن در نقاط شهرى و 471531 نفر در مناطق روستايى بودهاند. | ||
| + | |||
| + | بنا بر آخرين سرشمارى عمومى نفوس و مسكن در آبان 1375، از جمعيت استان (91/99 درصد) را مسلمانان تشكيل مىدادهاند كه اين نسبت در نقاط شهرى (87/99 درصد) و در نقاط روستايى (94/99 درصد) بوده است. | ||
| + | |||
| + | جدول توزيع نسبى جمعيت بر حسب دين به تفكيك ساكن و غير ساكن | ||
| + | |||
| + | ديناستانساكنغيرساكن نقاط شهرىنقاط روستايى | ||
| + | |||
| + | جمع00/10000/10000/10000/100 | ||
| + | |||
| + | مسلمان91/9987/9994/9900/100 | ||
| + | |||
| + | زرتشتى02/002/002/000/0 | ||
| + | |||
| + | مسيحى00/000/000/000/0 | ||
| + | |||
| + | كليمى00/000/000/000/0 | ||
| + | |||
| + | ساير و اظهار نشده08/011/004/000/0 | ||
| + | |||
| + | مأخذ: سرشمارى عمومى نفوس و مسكن ـ 1375، استان زنجان | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
[[رده:پیشینه مذهبی]] | [[رده:پیشینه مذهبی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۲۱:۰۳
پيشينه مذهبى
در گذرى بر تاريخ اين سرزمين مىتوان گفت كه ازوضع دين اين مردم از آغاز هزاره اول پيش از ميلاد، تا زمان مادها و هخامنشيان اطلاعى در دست نيست.
از زمان هخامنشيان به بعد در دوره اشكانيان و ساسانيان آيين زرتشت در درههاى زنجانرود و قزل اوزن از رونق برخوردار بوده است، شواهد موجود از جمله آتشگاه عظيم تخت سليمان در غرب، عبادتگاه بهستان جنوب و آتشكدههاى ساسانى در طارم مؤيد اين نظريه در منطقه است و آتشكده تشوير واقع در روستاى تشوير در اين منطقه بر خلاف آتشگاههاى عظيم دوران ساسانى كه جنبه دولتى و تشريفاتى داشتهاند. تنها به عنوان آتشكده محلى مورد استفاده ساكنان منطقه قرار داشته و به خاطر قداستش اطراف آن به قبرستان تبديل شده است.
زنجان در دوره خلافت عثمان به عفان به وسيله سردار عرب براء بن عازب در سال 23 ه .ق فتح گرديده.
ابهر نيز به وسيله براء بن عازب پس از نبردى كوتاه فتح شد و اعراب با مردم ابهر پيمان صلح بستند. از سوى ديگر فتح ابهر به مغيرة بن شعبه نسبت داده شده است:
ابهر در سال 24 ه .ق در دوران خلافت عثمان ابن عفان فتح گرديد. در اين دوره، مغيرة بن شعبه از سوى عثمان در همدان مامور بود و به ابهر حمله كرد چون مردم ابهر در مقابل سپاه مغيره مقاومت كردند مغيره ناچار عقب نشينى كرد و سپس با فراهم آوردن نيرو به ابهر حمله كرد و آنجا را تصرف نمود.
بعد از اسلام اهالى اين استان گرايش به مذهب اهل سنت داشتند و اكثريت اهالى منجمله در منطقه ابهر را پيرامون شافعى تشكيل مىدادند.
در سال 740 ه .ق مردم اين منطقه سنى مذهب بودهاند. مطالعات تاريخى روشن نموده كه غازان خان و اولجاتيو در طول حيات و حكومت خود پاى بند به مذهب خاص نبودهاند و در بار آنها بر اساس تبليغات و سياستهاى روز از نظر مذهبى در تغيير و تغير بوده است.
در اوايل قرن هشتم هجرى همزمان با انتخاب سلطانيه به پايتختى، كه خود خانان مغول مذهب سنت و جماعت را پذيرفته بودهاند، اين مذهب در سراسر منطقه رايج شده بود.
با تسلط اولجاتيو وى امر به احداث آرامگاه خود كرد، هنوز يكى از مذاهب اسلام را به عنوان مذهب رسمى انتخاب ننموده بود وى تقريبا در سال 709 يعنى موقعى كه ساختمان گنبد سلطانيه رو به اتمام بود سفرى به عراق نمود و تربت پاك امام حسين عليهالسلام و حضرت على عليهالسلام را در كربلا و نجف زيارت كرد.
بنابر قولى بر اثر تشويق و ترغيب علما و روحانيون بزرگ شيعه كه در آن زمان در دستگاه حكومتى صاحب منزلتى بودند، اولجايتو مذهب تشيع را بعنوان مذهب رسمى پذيرفت و بعد از مدتى تصميم گرفت كه آرامگاه خود را به ائمه اطهار اختصاص دهد. بدين منظور قصد انتقال اجساد مطهر آنان را به سلطانيه داشت تا بر رونق تجارى و اهميت مذهبى پايتخت جديد التأسيس خود بيفزايد، لذا دستور داد تا تزئينات داخلى بنا را كه تا آن روز انجام نگرفته بود طورى بپردازند كه در آن شعائر مذهب تشيع به خوبى مورد استفاده قرار گيرد. به همين جهت بود كه كلمه على بطور مكرر با كاشى در متن آجر نوشته شد.
اولجايتو هنگام پايان يافتن بناى سلطانيه بزرگان شيعه مانند علامه حلى، صفىالدين اردبيلى و شيخ علاالدوله سمنانى را به سلطانيه دعوت نمود.
در همين اوان سلطان محمد خدابنده دستور ساختن آرامگاهى ساده براى خود در جنب گنبد اصلى را صادر كرد. اما انتقال اجساد مطهر ائمه به خاطر مخالفت شديد علماى شيعه يا به قولى خواب ديدن سلطان حضرت على ابن ابيطالب عليهالسلام را و ناراضى بودن آن حضرت از اين عمل، انجام نگرفت. بنابراين سلطان ايلخانى مصمم شد كه دوباره اين بنا را به آرامگاه خود اختصاص دهد. به نظر مىرسد كه در همين ايام از مذهب تشيع برگشت و مذهب اهل سنت را اختيار كرد.
شايد بهمين منظور بود كه دستور داد تمام تزئينات معرق كارى كه كلمه على عليهالسلام بر آن نقش بسته بود، و تمام تزئينات آجرى كاشيكارى و گره سازى را با پوشش از گچ پوشاندند.
تزئينات دوره دوم و وجود اسامى خلفاى راشدين (ابوبكر، عمر، عثمان، على عليهالسلام در اين دوره پديدهاى است كه انتقال از مذهب تشييع به مذهب تسنن را نشان مىدهد و اين تغييرات از سال (71 ه .ق به بعد اتفاق افتاده است به علما و فرقه اسماعيليه نيز به لحاظ موقعيت ويژه سياسى، عقايد خود را در منطقه رواج داده بودند.
پس از تخريب شهر و قتل عام اهالى در دوران تيمور لنگ و بازسازى مجدد آن در دوران صفويه چنين به نظر مىرسد كه مذهب شيعه در بين ساكنين آن رواج كامل يافته است.
در حال حاضر اكثريت قريب به اتفاق اهالى پيرو مذهب شيعه اثنى عشرى بوده وارادت اهالى به خاندان عصمت وطهارت بطور كامل مشهود است.
بنابر آخرين آمار دينى، در حال حاضر از كل جمعيت 900890 نفرى استان، تعداد 900075 نفر مسلمان، 147 نفر زرتشتى و تعداد 110 نفر شامل اقليتهاى دينى مسيحى و كليمى و ساير و اظهار نشده بودهاند.
از جمعيت 900075 نفرى مسلمان اين استان، 453381 نفر مرد و 447509 نفر زن بود و تعداد 428490 نفر ساكن در نقاط شهرى و 471531 نفر در مناطق روستايى بودهاند.
بنا بر آخرين سرشمارى عمومى نفوس و مسكن در آبان 1375، از جمعيت استان (91/99 درصد) را مسلمانان تشكيل مىدادهاند كه اين نسبت در نقاط شهرى (87/99 درصد) و در نقاط روستايى (94/99 درصد) بوده است.
جدول توزيع نسبى جمعيت بر حسب دين به تفكيك ساكن و غير ساكن
ديناستانساكنغيرساكن نقاط شهرىنقاط روستايى
جمع00/10000/10000/10000/100
مسلمان91/9987/9994/9900/100
زرتشتى02/002/002/000/0
مسيحى00/000/000/000/0
كليمى00/000/000/000/0
ساير و اظهار نشده08/011/004/000/0
مأخذ: سرشمارى عمومى نفوس و مسكن ـ 1375، استان زنجان
