مدارس دینی استان خراسان رضوی

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ اسفند ۱۳۹۰، ساعت ۰۷:۱۴

تاريخچه مدارس دينى

تاريخ تأسيس حوزه علميه شيعه در استان خراسان را بايد مربوط به قرن دهم يعنى اوايل دوره صفويه دانست. زيرا قبل از اين تاريخ حكومت خراسان در دست حاكمان سنى مذهب بوده است و اين حكام به تقويت مدارس دينى اهل سنت مى‏پرداختند.

در فاصله سالهاى 1057 تا 1091 ه .ق هفت مدرسه از مدارس معروف مشهد تأسيس گشت به طورى كه حوزه علميه مشهد در اوج شكوفايى قرار گرفته بود. متأسفانه اين دوره رشد و شكوفايى ديرى نپاييد و در فاصله قرن دوازدهم و سيزدهم هجرى اين حوزه دچار ركود گرديد.

در ابتداى قرن چهاردهم با حضور مدرسان بزرگى چون اديب نيشابورى، آقا بزرگ شهيدى، كفايى خراسانى (فرزند آخوند خراسانى) و آقا حسين قمى كه به تدريس مشغول بودند حوزه رونقى دوباره يافت.

در دوره رضاخان به دنبال تبعيد عالمان بزرگى چون آقاحسين قمى و كفايى خراسانى و سپس واقعه مسجد گوهرشاد در سال 1314 ه .ش حوزه به طور كلى تعطيل شد ولى پس از شهريور 1320 با حضور بزرگانى چون شيخ مرتضى آشتيانى و ميرزا مهدى اصفهانى مجدداً رونق يافت.

با ورود آيت الله ميلانى به مشهد در سال 1373 ه .ق و شروع به تدريس در حوزه علميه مشهد، اين حوزه سامان جديدى يافت و تا امروز در جهت تربيت طلاب علوم دينى نقش عمده‏اى را ايفا نموده است.

در سال 1375 بالغ بر 10051 نفر طلبه در آنها مشغول به تحصيل بوده‏اند.

برخى از مهمترين مدارس دينى استان خراسان به شرح زير مى‏باشد:

مدارس مشهد

نام مدارسسال تأسيسآدرس

آيت الله خويى1397ه .ق چهارراه شهدا

آيت الله صدوقى1352 ميدان شهدا، اول خ خواجه ربيع، پ 134

آيت الله كجورى1360 خ شيرازى، كوچه چهارباغ، پلاك 5

الحجه عليه‏السلام كوچه شيرازى، كوچه نو، بن‏بست 3، پ 71

المهدى عليه‏السلامــ خ شيرازى، ك چهارباغ، سمت چپ، پ 202

المهدى (سيدان)1359 بازار بزرگ، كوچه مير علم خان

امام جواد عليه‏السلام 20 مترى طلاب، على مردانى 9، دست چپ

امام‏حسن عسكرى عليه‏السلام1361 كوى طلاب، بلوار طبرسى

امام حسن مجتبى عليه‏السلام1372 چهارراه شهدا، كوچه مستشارى

امام حسين عليه‏السلامه .ق بازار بزرگ، كوچه مير علم خان

نام مدارسسال تأسيسآدرس

امام رضا عليه‏السلام چهارراه شهدا، خيابان آزادى، كوچه روشن

امام زمان (عج)1375 خ آزادى، آزادى 7، كوچه دانش‏پذير

امام صادق عليه‏السلامه .ق بازار بزرگ

امام على‏بن‏ابيطالب عليه‏السلام ه .ش خ توحيد، خ رضويها، ميلان سوم

امام محمدباقر عليه‏السلام كوى طلاب، شهيد مفتح، سى مترى 31

اهل البيت عليهم‏السلامه .ق گنبد سبز، خراسانى 23

بعثت1390ه .ق خيابان خسروى نو، كوچه مستشارى

جعفريه1344 بازار بزرگ، كوچه ميرعلم خان

جوادالائمه عليه‏السلام چهار راه‏برق، خ خيرآباد، ميلان دوم

حجتيه اصفهانيها1358 خيابان امام رضا، كوچه حوض نو

حجتيه1355 ميثم شمالى، اول رده

حضرت ابوالفضل عليه‏السلام جاده سرخس، جنب ميدان بار رضوى

حضرت بقيه‏الله(عج)1365 خ امام‏رضا(تهران)، ك كامكار، پ 537

حضرت حجت عليه‏السلام 20مترى‏طلاب، بعد از فلكه ابوريحان بيرونى

حضرت قائم عليه‏السلام نرسيده به چهارراه سيلو، دست چپ

حضرت موسى‏بن‏جعفر عليه‏السلام خ خسروى نو، كوچه شوكه‏الدوله

حضرت مهدى(عج)1340 بلوار طبرسى، 20مترى المهدى

حضرت ولى عصر (عج)1357 بازار سرشور، بعداز حسينيه اصفهانيها

خاتم الانبياء صلى‏الله‏عليه‏و‏آله خ آزادى، كوچه روشن، پلاك 74

خضراء1363 خ‏توحيد،توحيد6،كوچه شهيدميرزايى،پ82

سعادت1355ه .ق اول خ دانشگاه، ك مشتاق، ك مهرگان

سليمانيه1051 بازار بزرگ، روبروى مسجد 72 تن

شاهد1368 خ دانش، روبروى پارك‏ميرزاكوچك خان

نام مدارسسال تأسيسآدرس

عباسقلى خان 1077ه .ق اول پايين خيابان

عسكريين عليه‏السلام خ شيرازى، كوچه مسجد ملاهاشم، پ219

موسوى نژاد1349ه .ش بازار بزرگ، كوچه ميرعلم خان، پلاك 31

مهديه عليه‏السلام اول خيابان دانشگاه، كوچه شفق

نواب1086ه .ق ابتداى خيابان شيرازى

ولى عصر كرمانيها1354 چهارراه‏برق، خ‏مفتح، مفتح4

لازم به ذكر است كه در حوزه‏علميه مشهد از دروس مقدماتى تا پايان سطح و درس خارج تدريس مى‏گردد و برخى از اساتيد مشهور آن عبارتند از:

استاد اشرفى شاهرودى، استاد آهنيان، استاد بنى‏هاشمى، استاد روحانى، استاد زنجانى، استاد سبزوارى، استاد سيبويه، استاد شربيانى، استاد شيرازى، استاد فلسفى، استاد مرتضوى، استاد مرواريد، استاد جعفرى، استاد جوهرى، استاد حائرى، استاد حسينى، استاد رضازاده، استاد صالحى، استاد عباسپور، استاد قاضى زاده، استاد قربانى، استاد گرايلى، استاد مباشرى و...

حوزه علميه شهرستان‏ها

فردوس

اين شهر از ديرباز زادگاه علما، فقها وافراد صاحب نام بوده و در طى سه چهار سده اخير محل تحصيل علوم دينى بوده و آموزش معارف اسلامى در آن رواج داشته است.

مدارس دينى فردوس عبارت است از:

1ـ مدرسه حبيبيه 911ه .ق

2ـ مدرسه شيخ 1211ه .ق

3ـ مدرسه عليا 1235ه .ق

4ـ مدرسه علميه مجتمع فرهنگى امام خمينى(ره)

كاشمر

اين شهرستان داراى سه مدرسه علميه مى‏باشد كه عبارتند از:

1ـ مدرسه علميه حاج سلطان العلما (خيابان امام)

2ـ مدرسه علميه حاج شيخ (خيابان امام كوچه ارگ)

3ـ مدرسه علميه دانش (عتيق)

در حال حاضر در اين مدارس 30 نفر طلبه حضور دارند. طلاب پس از 5 سال تحصيل در اينجا راهى حوزه‏هاى مشهد و يا قم مى‏شوند. برخى از اساتيد آن عبارتند از: حاج آقا فرقانى، حاج آقا شهميرى، حاج آقا روحانى، حاج آقا كريمى، حاج آقا ايمان دوست، استاد موسوى و احمدى.

قاين

حوزه علميه قائن سابقه طولانى دارد. مطابق وقفنامه مدرسه علميه جعفريه سابقه تأسيس اين مدرسه، سال 1130ه .ق مى‏باشد. در حال حاضر در اين شهرستان 3 مدرسه دينى وجود دارد كه عبارتند از:

1ـ مدرسه علميه جعفريه (جديد)

2ـ مدرسه علميه جعفريه (قديم)

3ـ مدرسه علميه الزهرا

هم اكنون 45 نفر طلبه در اين مدارس به تحصيل اشتغال دارند. برخى از اساتيد آن در گذشته و حال عبارتند از: مرحوم آيت الله آيتى، آيت الله فقيه، حجت الاسلام حائرى، حجت الاسلام اصفهانى، حاج سيد ابراهيم صامتى، آقاى على‏نژادى، آقاى رحمانى، آقاى على‏اكبرى، آقاى عبداللهى. در اين مدارس دروس مكاسب، تفسير و لمعتين تدريس مى‏شود.

بيرجند

اين شهرستان از ديرباز از فيض وجود عالمان با فضيلت و دانشمندان برجسته بهره برده و حوزه علميه آن (مدرسه علميه معصوميه) بيش از هفت قرن پيش بدست با بركت عالمان دينى داير شده است. ديگر مدارس دينى اين شهرستان عبارتند از:

1ـ مدرسه علميه امام خمينى(ره)

2ـ مدرسه علميه فاضل

3ـ مدرسه علميه آيت الله آيتى

4ـ مدرسه علميه رضويه

5ـ مدرسه علميه خوسف (بيرجند، خوسف)

در اين مدرسه تا پايه ششم تدريس مى‏گردد و برنامه آموزشى آن مطابق با دستورالعملى است كه از سوى شوراى برنامه‏ريزى حوزه علميه مشهد ابلاغ شده است.

اساتيد اين حوزه عبارتند از: آقايان صائب، تهامى، صالحى، اكبرى، خوشحال، عرفانى، خسروى و حجت الاسلام اسدى.

در ضمن شهرستان بيرجند داراى دو مدرسه علميه ويژه اهل سنت نيز مى‏باشد، كه عبارتنداز:

1ـ مدرسه علميه الصديق (تأسيس 1362، بيرجند، خيابان طالقانى)

2ـ مدرسه علميه انوارالعلم

طبس

شهرستان طبس داراى مدارس متعددى مى‏باشد و در آن طلاب علوم دينى تا پايه ششم تحصيل مى‏كنند.

مدارس دينى شهرستان طبس عبارتند از:

1ـ مدرسه علميه دوستار (1218 ه .ق) كوچه شهيد اكبرزاده

2ـ مدرسه علميه وكيلى (1282 ه .ق) كوچه بازار قديم

3ـ مدرسه حاج محمد زرگر (1131 ه .ق) كوچه حاج محمد زرگر

4ـ مدرسه حاج محمد رفيع (1180 ه .ق) كوچه شهيد غلامى.

نيشابور

حوزه علميه نيشابور سابقه طولانى دارد. هم اكنون در اين شهر دو مدرسه فعال وجود دارد كه پذيراى طلاب علوم دينى هستند و عبارتند از:

1ـ مدرسه علميه گلشن

2ـ مدرسه فضل ابن شاذان

حدود 40 نفر در اين مدارس مشغول تحصيل مى‏باشند و تا پايه ششم تحصيل مى‏كنند. سيصدتن از طلاب و فضلاى اين شهرستان در ديگر حوزه‏ها مشغول به تحصيل مى‏باشند.

تربت حيدريه

به خاطر دلبستگى‏هاى شديد مذهبى كه از ديرباز در مردم اين ديار وجود داشته است همواره مدارس علوم دينى داير بوده است كه اسامى آنها عبارت است از:

1ـ مدرسه علميه حاج شيخ يوسفعلى

2ـ مدرسه علميه فولاد

3ـ مدرسه علميه هراتى

4ـ مدرسه علميه مقيمى

در اين مدارس حدود 90 طلبه حضور دارند و از ابتداى دروس علوم حوزوى تا مكاسب در اين حوزه تدريس مى‏شود. امام جمعه محترم اين شهرستان نيز كفايه تدريس مى‏كند و آقايان سعيدى، صداقتى، حسنى، انصارى، فرشاد و... تدريس ديگر درس‏ها را بر عهده دارند. به غير از درسهاى معمول حوزه، تاريخ اسلام، ادبيات، حديث و احكام تدريس مى‏شود.

خواف

حوزه علمى اين شهرستان از نيمه قرن پنجم هجرى دائر بوده است و مدارس دينى اين شهرستان عبارتند از:

1ـ حوزه علمى احناف

2ـ حوزه علمى سنگان

3ـ حوزه علمى نشتيفان

4ـ حوزه علمى خليل آباد

در اين مدارس ادبيات و فقه حنفى تدريس مى‏گردد و اساتيد آن عبارتند از: مولوى حبيب الرحمان، مطهرى، مولوى احرارى، مولوى عبدالله موحدى، مولوى غلام احمد موحدى، مولوى شهاب الدين شهيدى، مولوى احمد قهستانى، مولوى داور پناه، مولوى عطارى، مولوى واسعى و...

شيروان

شهرستان شيروان با توجه به سابقه علمى خود داراى دو مدرسه علمى به نامهاى زير مى‏باشد.

1ـ مدرسه علميه حضرت آيت الله حكيم (ويژه برادران). اين مدرسه در سال 1347 تأسيس و در خيابان حكيم غزى قرار دارد.

2ـ مكتب الزهرا (ويژه خواهران)

در اين مدارس دروس حوزوى تا لمعه تدريس مى‏گردد. در مدرسه برادران حدود 80 نفر و در مدرسه خواهران 30 نفر از خواهران واجد شرايط مشغول تحصيل مى‏باشند.

اساتيد فعلى اين حوزه عبارتند از: حاج آقا حسينى، حاج آقا ناهيدى، حاج محمد چمنى، حاج غلامعلى موحدى.

از اين حوزه سه شهيد تقديم انقلاب اسلامى شده است و سه نفر به نامهاى محمد على رحيمى، چالاك، حسينى رحيمى نيز مفقودالاثر و اسير هستند.

قوچان

شهرستان قوچان داراى مدارس دينى زير مى‏باشد:

1ـ مدرسه عوضيه (عوفيه) اين مدرسه از قديمى‏ترين مدارس علمى قوچان است كه بر اساس وقفنامه مورخ 1144 ه .ق در قرن يازدهم هجرى تأسيس يافته و بانى آن مرحوم حاج عوض وردى خبوشانى است. اين مدرسه در خيابان شهيد بهشتى قوچان قرار دارد.

2ـ مدرسه علميه امام اين مدرسه در سال 1401 ه .ق تأسيس يافته است و در خيابان امام واقع است. اين دو مدرسه روى هم رفته 117 نفر طلبه دارند و دروس تا حد سطح در آنها تدريس مى‏گردد. برخى از اساتيد آن عبارتند از: حاج شيخ رمضانعلى بلاغلى، حاج شيخ براتعلى حسينى‏زاده، شيخ على‏اكبر صاحب‏الزمانى، حاج سيد احمد صفوى و شيخ غلامعلى غلامعلى پور. اخيرا مدرسه علميه‏اى جهت خواهران در آن شهر تأسيس يافته كه حدود 30 نفر از خواهران در آن مشغول به تحصيل علوم اسلامى هستند.

گناباد

در شهرستان گناباد مدارس علميه قديمى و تاريخى زيادى وجود دارد كه قدمت آنها به صدها سال قبل مى‏رسد. و اسامى آنها عبارت است از:

1ـ مدرسه علميه بيدخت

2ـ مدرسه علميه بيلند

3ـ مدرسه علميه دلوئى

4ـ مدرسه علميه كاخك

5ـ مدرسه علميه بجستان

6ـ مدرسه امام رضا عليه‏السلام (خيابان سعدى)

7ـ مدرسه حاج افضل شمر (خيابان سعدى)

ديگر مدارس علميه استان عبارتند از:

نام مدرسه سال تأسيسآدرس

فخر المدارس1348 ه .ش تربت جام، خيابان جامى

احمديه1297 ه .ش تربت جام، خيابان معدن

تعليم قرآن1358 ه .ش تربت جام، بخش صالح آباد

خلفا راشدين1367 ه .ش تربت جام، بخش محمودآباد

الثقلين مهديه جامع القلين1333 ه .ش تربت جام، خيابان المهدى

وليعصر(عج)1367 ه .ش تايباد

معقول و منقول1345 ه .ش تايباد، خيابان يوسف‏آباد

امام جعفر صادق71363 ه .ش تايباد، خيابان يوسف‏آباد

مدرسه علميه مظهر التوحيد1367 ه .ش تايباد، خيابان مولانا

مدرسه انوار العلوم1358 ه .ش تايباد، روستاى خيرآباد

مدرسه علميه مولاابوبكر تايباد1353 ه .ش تايباد، خيابان مولانا

نام مدرسهسال تأسيسآدرس

مدرسه علميه فضيحيه1124 ه .ق سبزوار، خيابان بيهق

مدرسه علميه فخريهقرن نهم سبزوار، خيابان بيهق

مدرسه علميه محمديهقرن نهم سبزوار، خيابان افسر

مدرسه علميه شريعتمدار1304 ه .ق سبزوار، خيابان بيهق

مدرسه علميه ششتمد1359 ه .ش سبزوار، روستاى ششتمد

مدرسه علميه جغتاى1354 ه .ش سبزوار، روستاى جغتاى

منابع